Wsi spokojna, wsi wesoła....część I

Czy jest jeszcze gdzieś prawdziwa ta wieś, zielona, pachnąca lnem,

Z ulami wśród łąk, z garnkami co schną na płotach do góry dnem.

Z chatami wśród pól i z mlekiem na stół,  z żelazkiem, co duszę ma.

Czy jest jeszcze gdzieś prawdziwa ta wieś, wesoła, spokojna wieś,

Gdzie kisi się barszcz, gdzie w piątek na targ, furmanka porankiem gna.

Słowami popularnej kiedyś piosenki Urszuli Sipińskiej zaczynam  prezentację, poświęconą polskiej wsi. Będzie to wieś, której nie znajdziemy już w polskim pejzażu, wieś, której relikty spotkać można już tylko w skansenie lub na obrazach dawnych mistrzów. Za pośrednictwem wybranych dzieł chcę pokazać głównie krajobraz  wsi, ale nie zabraknie również scen rodzajowych, ukazujących życie i pracę oraz odpoczynek po trudzie na roli czy w gospodarstwie podczas wesel i w karczmie.

January Suchodolski – Wesele

Piotr Michałowski - Sieniawa

Taką wieś widzieli dwaj malarze polskiego romantyzmu - January Suchodolski oraz Piotr Michałowski.

Jan Napomucen Głowacki - Dolina Kościeliska

Jan Napomucen Glowacki to również malarz epoki romantyzmu, nazwany ojcem pejzażu polskiego.

Franciszek Kostrzewski – Scena rodzajowa na wsi

Urodę rozległych pól i łąk, piaszczystych dróg, drewnianych kościółków, chat wiejskich, przydrożnych kapliczek i zakątków leśnych, a także koloryt polskiego folkloru i obyczaju podczas wesel, jarmarków czy odpustów, z ogromną wrażliwością i prostotą potrafił oddać malarz realizmu Franciszek Kostrzewski.

Franciszek Kostrzewski - Chłopi w karczmie

Leopold Loeffler ukazywał głównie sceny z życia mieszczaństwa, ale znalazłam również obrazek umilania sobie czasu przy żniwach takim oto sielskim przerywnikiem.

Leopold Loeffler – Pocałunek przy żniwach

Sielskich scenek nie brak w twórczości Wojciecha Gersona, choć uważa się go za jednego z przedstawicieli realizmu krytycznego.

Wojciech Gerson - Oczekiwanie

Czekała dziewczyna, czekała przy tej studni i doczekała się.

Wojciech Gerson – Przy studni

Wojciech Gerson – Przysięga na szarotkę


Wojciech Gerson – Przed chatą

Bardzo wrażliwy na krzywdę ludzką  uczeń Kostrzewskiego i Gersona  Józef Szermentowski, też był  uważany za przedstawiciela realizmu krytycznego, ale malował też bardziej sielankowe obrazy.

Józef Szermentowski - Studium wioski polskiej

We wczesnym okresie Szermentowski malował pejzaże z widokami architektury oraz zabytkowych miast, później zaczął dominować w jego twórczości krajobraz wiejski. Artysta dzieciństwo spędził w prowincjonalnym miasteczku na Kielecczyźnie i ten właśnie rodzinny krajobraz na wiele lat inspirował jego twórczość.

Józef Szermentowski – Wieś kielecka

Szermentowski stworzył swoisty kanon przedstawień krajobrazu, w którym często powtarzał się motyw wiejskich chat i kościółków wtulonych w zieleń drzew, przydrożnych krzyży i kapliczek oraz wąwozów czy piaszczystej drogi.

Józef Szermentowski - Droga do wsi

Józef Szermentowski – Pejzaż z Kościółkiem

Sielankowe pejzaże wiejskie malował Aleksander Kotsis bardziej jednak znany jako autor  przejmujących scen rodzajowych z życia podkrakowskiej oraz podhalańskiej wsi.

Aleksander Kotsis - Pejzaż z chatami

Sielankowe scenki malował Henryk Siemiradzki - typowy przedstawiciel akademizmu. Nawiązywał głównie do starożytności, ale na jego obrazach można spotkać również motywy polskiej wsi.

Henryk Siemiradzki - Wiejska sielanka

Sielankowe krajobrazy polskiej wsi utrwalał Władysław Malecki  - bardzo utalentowany pejzażysta, niedoceniony za życia. We wczesnych obrazach artysty wystąpiły bardzo żywe reminiscencje krajobrazu rodzinnej Kielecczyzny.

Władysław Malecki - Pejzaż z kościółkiem

Twórczość krajobrazową Maleckiego wyróżniała szeroka skala tematów, od malowniczych krajobrazów górskich, po rozległe przestrzenie łąk i pól. Artysta przedstawiał także skąpane w słońcu przesianym przez listowie wnętrza lasów lub parków, widoki sadów, ogrodów i wiejskich dróg oraz zabudowań wtulonych w zieleń drzew.

Władysław Malecki - Wieś kielecka

Pełne uroku sceny sielankowe odznaczające się drobiazgowym odtworzeniem szczegółów malował Władysław Szerner.

Władysław Szerner – Przy studni

Częste na obrazach Władysława Szernera są motywy huculskie i krakowskie.

Władysław Szerner – Gęsiarka

Dużym powodzeniem cieszyły się sielankowe obrazy Franciszka Streitta - malarza, który też związany był z artystycznym środowiskiem monachijskim. Powtarzającym się motywem na jego pracach były zaloty.

Franciszek Streitt - Pytanie serca

Franciszek Streitt – Przy studni

Stanisław Korzeniewski – Krowy na łące

Stanisław Korzeniewski to  malarz który  też słynął z sielankowych pejzaży.

Orońsko zagrody – Józef Brandt

Józef Brandt – wybitny batalista na stałe zamieszkał w Monachium, ale wakacje spędzał w Polsce w Orońsku koło Radomia i wtedy właśnie malował sielankowe pejzaże i sceny rodzajowe rozgrywające się na polskiej wsi.

Józef Brandt – Na pastwisku

Do ulubionych motywów malarstwa Brandta także należały sceny zalotów do wiejskich dziewcząt.

Józef Brandt – Zaloty

Sceny rodzajowe z życia wiejskiego, stanowiące dokumentację krajobrazu rodzinnych okolic, tworzył Władysław Bończa Rutkowski.

Władysław Bończa Rutkowski - Na wsi

Znamienną cechę talentu Bończy - Rutkowskiego, który nad wszystko ukochał wieś i lud, stanowi swojskość jego obrazów. Po studiach za granicą powrócił do kraju, zamieszkał na wsi i zajął się gospodarką „w Dańkowie na zagonie ojczystym“. Malował w czasie wolnym od zajęć rolniczych.

Władysław Bończa Rutkowski – Powrót z kościoła

Władysław Bończa Rutkowski - Cisza wieczorna

Obrazy Bończy - Rutkowskiego utrzymane są w konwencji realistycznej. Przedstawiają mieszkańców wsi podczas ich codziennych zajęć na tle nastrojowego mazowieckiego pejzażu, malowanego tak w świetle dziennym, jak również nocą przy poświacie księżyca.

Władysław Bończa Rutkowski - Księżycowa noc

Obrazy ubarwione swojskim pejzażem, folklorem i scenami z życia polskiej wsi malował Antoni Kozakiewicz

Antoni Kozakiewicz – Wiosna

Antoni Kozakiewicz – Pieczenie ziemniaków

Dość częstym motywem podobnie jak i u innych malarzy na obrazach Kozakiewicza były spotkania dziewcząt z przystojnymi młodzieńcami i zaloty.

Antoni Kozakiewicz – Po grzybobraniu

Antoni Kozakiewicz – Zapytanie

Antoni Kozakiewicz – Słodki ciężar

Antoni Kozakiewicz – Uratowane gniazdko

Antoni Kozakiewicz – Powrót ze spaceru

Antoni Kozakiewicz – Nie bec Stachu, pójdzies lulu

Kazimierz Alchimowicz - Pejzaż z młynem i bocianem

Dosyć dużą popularnością cieszyły się pejzaże Ludomira Benedyktowicza, zwanego polskim barbizończykiem. Oto jeden z jego obrazów ukazujący polską wieś.

Ludomir Benedyktynowicz – Zagroda podkrakowska

Polską wieś malował również Brat Albert, czyli Adam Chmielowski.

Adam Chmielowski – Pejzaż wiejski

Adam Chmielowski – Zawale

Malarzem wszechstronnym pod względem tematyki i konwencji stylistycznych był Witold Pruszkowski - spóźniony romantyk i prekursor nastrojowego symbolizmu w sztuce przełomu XIX i XX wieku. Malował obrazy z motywami ludowych baśni, legend i wierzeń oraz wiejskie sceny rodzajowe. Oto dwa sielankowe obrazy ukazujące zaloty. Pierwsza z nich bardzo niewinna. Młody pastuszek gra na fujarce, a dziewczyna zasłuchana w ludową, swojską melodię, marzy o miłości.

Witold Pruszkowski – Sielanka

Druga scena jest bardziej śmiała. Jak sam tytuł obrazu wskazuje, przedstawia umizgi wiejskiego amanta, który nie waha się nawet wziąć dziewczynę za rączkę.

Witold Pruszkowski – Przy studni

Pruszkowski głęboko wnikał w specyfikę życia na wsi, zarówno w szarzyznę dnia codziennego, jak i w odświętną obrzędowość. Artysta ten miał niebywałe malarskie wyczucie przy ukazywaniu barwnego lokalnego folkloru, strojów czy ludowych zwyczajów.

Zygmunt Sidorowicz – Wiejska droga

Koneserem piękna polskiego pejzażu nazywano Zygmunta Sidorowicza. Był on żywiołem artysty. Nie ma w tym żadnej przesady, bo dużą część jego dorobku  stanowią nastrojowe krajobrazy. Są wśród nich  obrazy z motywem wsi. Malarz szczególnie upodobał sobie obrzeża lasów, rozlewiska wodne, rozległe pola, piaszczyste wiejskie drogi otoczone kapliczkami i chłopskimi chatami.

Zygmunt Sidorowicz – Spacer przez wieś

W pejzażach Zygmunta Sidorowicza można też dostrzec pagórki, zza których wystają wieże kościołów i ozdobne kolumny dworków. Całości dopełnia pokryte malowniczymi chmurami niebo, które tonie w ciepłych promieniach zachodzącego słońca lub rozjaśnia chłodnym światłem świtu.

Zygmunt Sidorowicz – Pejzaż wiejski z kościółkiem

Obecność ludzi na pejzażach Sidorowicza jest tylko dopełnieniem rodzimego krajobrazu i nie odwraca uwagi widza od nastrojowej panoramy polskiej wsi.

Zygmunt Sidorowicz – Pejzaż wiejski jesienią

Zygmunt Sidorowicz – Pejzaż wiejski

Drobne sylwetki widocznych z oddali postaci, bardzo często na obrazach Sidorowicza kontrastują z monumentalnymi drzewami, rozległymi rozlewiskami oraz ogromnymi przestrzeniami pól.

Zygmunt Sidorowicz – Pejzaż z mostkiem

Często obecne na obrazach Sidorowicza rozlewiska wodne odgrywają na pejzażach artysty podwójną rolę. Są urozmaiceniem krajobrazu oraz zwierciadłem, w którym odbijają się chmury wraz z prześwitującymi przez nie promieniami słońca. Dzięki temu, obrazy te nabierają unikalnego, nastrojowego charakteru.

Aleksander Gierymski – Droga w Bronwicach

Polską wieś można zobaczyć też na obrazach braci Gierymskich - Aleksandra i Maksymiliana., choć nie tak często jak u innych malarzy.

Maksymilian Gierymski – Krajobraz z chatą i zaprzęgiem

Tadeusz Rybkowski był bardziej zafascynowany folklorem huculskim, ale malował również polską wieś.

Tadeusz Rybkowski – Pejzaż z kapliczką

Obrazy Rybickiego ukazują wieś podczas pracy i zabawy oraz w różnych innych scenach rodzajowych.

Tadeusz Rybkowski – Powrót z miasta

Tadeusz Rybkowski – Na wiejskiej drodze

Tadeusz Rybkowski – Stary młyn

Tadeusz Rybkowski – Zwózka siana

Tadeusz Rybkowski - Parys i trzy boginie

Tadeusz Rybkowski – Po odpuście

Tadeusz Rybkowski – Gęsiarka

Ponieważ przyjęłam chronologiczny układ treści w mojej galerii, kierując się datami urodzin prezentowanych malarzy, dopiero dziś przyszła pora na obrazy Józefa Chełmońskiego. W innej sytuacji to on byłby na pierwszym miejscu jako piewca polskiej wsi, zarówno krajobrazu, jak i prostego życia wiejskiego oraz zwyczajów, obrzędów, strojów i wszelkich przejawów kultury ludowej.

Józef Chełmoński – Droga w polu

W przeciwieństwie do konwencji realizmu upowszechnionego w Monachium czy w Paryżu, gdzie józef Chełmoński przez jakiś czas tworzył, tematyka jego sztuki ześrodkowana na środowisku wiejskim, akcentowała rdzenną polskość, ukazywała specyfikę kraju, z którym malarz był emocjonalnie związany.

Józef Chełmoński – Krajobraz z wsią

Odchodząc całkowicie od akademickich reguł obrazowania wiejskiej rzeczywistości, Chełmoński poszedł w kierunku wnikliwej obserwacji. Była ona punktem wyjścia dla refleksji nad kondycją ludzkiego bytowania podporządkowanego rytmom natury.

Józef Chełmoński – Wieś

Józef Chełmoński – Wieś nad wodą

Józef Chełmoński – Zaloty

Motyw polskiej wsi przewijał się przez cały okres twórczości Józefa Chełmońskiego. To „piętno” zawdzięczał w bardzo dużej mierze swemu beztroskiemu, choć bez luksusów dzieciństwu, które spędził na wsi koło Łowicza.

Józef Chełmoński – Dziewczyna z dzbanem

Sceny bardzo mocno osadzone w polskiej tematyce wiejskiej tworzył Alfred Wierusz Kowalski - znany głównie z malowania koni. Wiele jego obrazów ma typowo sielankowy charakter. Oto przykłady.

Alfred Wierusz Kowalski – Niedzielny poranek

Ukazywana na obrazach Wierusza - Kowalskiego polska wieś miała charakter sielankowy, bo takich obrazów oczekiwała jego amerykańska i europejska klientela.

Alfred Wierusz Kowalski – Wesoła jazda

Alfred Wierusz-Kowalski – Wio koniku

 Seweryn Bieszczad, mimo wielkiego talentu, to mało znany malarz pochodzący z Podkarpacia. Artysta bardzo chętnie przedstawiał wiejskie sceny rodzajowe osadzone w pejzażu odgrywającym zawsze istotną rolę w kreowaniu nastroju obrazu.

Seweryn Bieszczad - Pejzaż ze strumykiem

Seweryn Bieszczad – Pejzaż wiejski

Seweryn Bieszczad – Podgórska wieś

Seweryn Bieszczad –  Pejzaż wiejski

Seweryn Bieszczad –  Pejzaż wiejski

Seweryn Bieszczad - Para krakowska

Seweryn Bieszczad –  Pejzaż wiejski

Władysław Czachórski  to artysta nazywany ozdobą polskiego malarstwa. Szczególne uznanie u współczesnych przyniosły mu wizerunki kobiet na tle bogatych wnętrz, ale znalazłam u niego również taki oto sielski obrazek.

Władysław Czachórski – Przed burzą

Stanisław Witkiewicz - główny teoretyk polskiego realizmu, skoncentrowal się na pejzażu,  głównie tatrzańskim.

Stanisław Witkiewicz – Na pastwisku

Pejzaże okolic podkrakowskich i krajobrazy nadwiślańskie, z niewielkim zazwyczaj motywem rodzajowym, przedstawiane o różnych porach dnia, były stałym tematem prac Romana Kochanowskiego.

Roman Kochanowski - Przy płocie

Roman Kochanowski - Gęsiarka

Wczesne krajobrazy Romana Kochanowskiego malowane były na ogół delikatnie i drobiazgowo, z troską o wierne oddanie motywu. Dominujące na nich zielenie, srebrzyste szarości i brązy, podkreślają spokój i melancholię rozległych pól. przydrożnych łąk z pasącym się bydłem oraz zakątków leśnych i cichych wsi ukrytych wśród drzew.

Roman Kochanowski - Gospodarstwo na skraju lasu

W późniejszym okresie twórczości obrazy Romana Kochanowskiego stawały się bardziej szkicowe i nabierały fakturalnego charakteru. Były tworzone dość szerokim rzutem pędzla i gęstą farbą, jakby malowane pastą.

Roman Kochanowski - Krajobraz z postacią

Chociaż Kochanowski należy do wybitnych przedstawicieli polskiej szkoły monachijskiej i jest uważany za znakomitego pejzażystę, to jego twórczość jest stosunkowo mało znana.

Roman Kochanowski - Krowy

Roman Kochanowski – Na pastwisku

Roman Kochanowski - Na skraju lasu

Roman Kochanowski - Nokturn z chałupą

Roman Kochanowski - Pejzaż ze stogami

Roman Kochanowski - Zielony pejzaż z chałupą

Roman Kochanowski - Zagroda

Roman Kochanowski - Zagroda

Roman Kochanowski - Zagroda

Roman Kochanowski - Pejzaż podkrakowski

Roman Kochanowski - Pejzaż wiejski

Roman Kochanowski - Przy wiejskiej drodze

Roman Kochanowski - Pejzaż wiejski

Dalszy ciąg prezentacji w częsci drugiej (marzec 2012)