piątek, 27 kwietnia 2012

Muzyka i taniec w polskim malarstwie część trzecia

Fragmentarycznie i w uproszczeniu przedstawione instrumenty muzyczne były częstym tematem kompozycji Tytusa Czyżewskiego - ekspresjonisty  oraz formisty, eksperymentującego też z kubizmem, dadaizmem i surrealizmem.

Tytus Czyżewski – Martwa natura ze skrzypcami

Malarstwo Czyżewskiego cechuje stale obecny pastisz i groteska. Muzyczne rytmy oddaje również powracający wielokrotnie w jego sztuce temat tańca. Niestety, nie znalazłam żadej pracy artysty z motywem tańca.

Henryk Uziembło - Taniec

Henryk Uziembło - malarz i grafik, tworzył sceny rodzajowe, portrety  oraz pejzaże. Zajmował się też sztuką dekoracyjną, projektował witraże i mozaiki. 

Leopold Gottlieb – Tańczący

 Leopold Gottlieb ulegając wpływom secesji, tworzył na początku swojej drogi artystycznej symboliczne kompozycje figuralne i podejmował tematykę religijną. W późniejszej twórczości nawiązywał do kubizmu, wypracowując w końcu własny styl, w którym, jak widać na powyższej pracy, rytm kompozycji współgra z harmonijnie zestawionymi rozbielonymi barwami.

Leopold Gottlieb – Isadora Duncan

W podobnej manierze były utrzymane litografie Leopolda Gottlieba. Isadora Duncan - to słynna amerykańska tancerka, która stworzyła oryginalny, niepowtarzalny styl, oparty na własnej filozofii. Widziała w tańcu wyraz wolnej myśli i sprzeciwiała się ograniczeniom, jakie narzucał taniec klasyczny. Wywarła duży wpływ na całokształt sztuki scenicznej i na wygląd tancerzy. Odrzuciła klasyczne tutu i baletki, tańcząc boso i w greckiej tunice z rozpuszczonymi włosami. W ówczesnym czasie było to szokującą innowacją. Jej życie prywatne też pełne było skandali. Między innymi wpływ na to miało to, że była biseksualna. Słynny był jej romans z rosyjskim poetą Siergiejem Jesieninem, wiele lat młodszym od niej, którego później poślubiła. Zginęła podczas jazdy wyścigowym kabrioletem, gdy jej szal wkręcił się w koła.

Tadeusz Makowski - Kapela dziecięca

Temat muzyczny jest obecny na obrazach polskiego kubisty i malarza dzieci - Tadeusza Makowskiego. Najsłynniejszym obrazem z tym motywem jest „Kapela dziecięca”. Bez zbędnej drobiazgowości, a mimo to szczegółowo, odmalował tutaj artysta nie tylko muzykujące dzieci, ale i dziewczęta wyglądające przez okno, klatkę z kanarkiem i koguta na płocie. 

 Tadeusz Makowski – Chłopcy z fujarkami 

Tadeusz Makowski – Dzieci z trąbą

Tadeusz Makowski – Kobziarze

 Tadeusz Makowski – Seans muzyczny

Tadeusz Makowski - Jazz 

Temat muzyczny jest obecny w bardzo dużym stopniu na obrazach Vlastimila Hofmana - przedstawiciela późnego okresu symbolizmu młodopolskiego. Częstym motywem jego prac są dzieci, nierzadko grające na różnych ludowych instrumentach – gęślikach, fujarkach czy multankach.

Vlastimil Hofman - Wiejski grajek

Vlastimil Hofman - Melodia smutku

 Vlastimil Hofman - Dziecko ze skrzypcami

Vlastimil Hofman - Muzykant

 Vlastimil Hofman - Gęślarka

 Vlastimil Hofman - Janko muzykant

Vlastimil Hofman - Pastuszek

Vlastimil Hofman – Dziewczynki grające na multankach

Vlastimil Hofman - Mali muzykanci

Vlastimil Hofman - Mali muzykanci

Wyróżnikiem wczesnej twórczości Hofmana był motyw Madonny z Dzieciątkiem - radosnej albo melancholijnej i przebranej w ludowy strój, ukazanej na tle idyllicznego pejzażu. Przykładem tego jest obraz „Koncert”.

Vlastimil Hofman – Koncert 

Vlastimil Hofman – Zimowa melodia 

Vlastimil Hofman - Muzykanci

Tematyka obrazów Witolda Wojtkiewicza - przedstawiciela polskiego modernizmu oraz ekspresjonizmu, szczególnie tych malowanych po 1905 roku oscyluje też wokół świata dzieci, ich fantazji, wizji i przeżyć. Przykładem tego jest między innymi słynny „Korowód”.

Witold Wojtkiewicz - Korowód dziecięcy

Jest to typowy dla Wojtkiewicza obraz. Tytułowy korowód jest esowatym sznurem postaci dzieci, przypominających marionetki o zniekształconych twarzach i pustych oczach. Dynamikę tanecznego korowodu wzmagają barwne kontrasty. Z ciemnym niebem zderza się  ciepła kolorystyka ziemi oraz stroje dzieci przełamane bielą i jasnym różem. Ta praca artysty przypomina bardzo taniec chochołów w „Weselu” Wyspiańskiego. 

Konstanty Brandel - Taniec

 Konstanty Brandel, działający głównie w Paryżu, to malarz, ale przede wszystkim jeden z najwybitniejszych polskich grafików XX wieku, reprezentujący nurt symboliczny w polskiej sztuce. Jego twórczość zdominowały techniki graficzne metalowe, ale uprawiał również drzeworyt i monotypię.

Konstanty Brandel - Wiolonczela

Prace  Brandela pełne są fantazji, symboli i erotyzmu. Widać to między innymi na dwóch zaprezentowanych  akwafortach artysty z motywem muzycznym. 

Władysław Skoczylas - Taniec

W świecie grafiki znany jest również Władysław Skoczylas - uważany za twórcę nowoczesnej polskiej szkoły drzeworytu. Artysta zafascynowany był sztuką Podhala, co znalazło swoje odbicie w jego grafikach. Motyw góralskiego muzykowania i tańca jest na nich bardzo częsty.

Władysław Skoczylas - Taniec z ogniem
 
Doskonałość prac Władysława Skoczylasa polega na świetnym rysunku, utrwalającym postacie w ruchu i na zrytmizowaniu jego elementów, co było jednym z ulubionych ujęć artysty. Widzimy to na obrazie „Taniec z ogniem.”.

Władysław Skoczylas - Zbójnicki

Władysław Skoczylas - W murowanej piwnicy

 W Polsce tworzyło wielu wybitnych malarzy pochodzenia żydowskiego. Jednym z nich był Eugeniusz Zak. W swojej twórczości artysta ten sięgał do dawnej sztuki i w sposób dekoracyjny ją przekształcał. Muzycy i tancerze byli dość częstym motywem jego obrazów.

Eugeniusz Zak – Chłopiec ze skrzypcami

Eugeniusz Zak – Młodzieniec z mandoliną

Motywem obrazów Eugeniusza Zaka są również komedianci. Artysta namalował szereg wizerunków arlekinów i pierrotów, przedstawionych często z muzycznymi instrumentami, charakteryzujących się miękką, linearną stylizacją.

Eugeniusz Zak – Lutnista

 W obrazach Eugeniusza Zaka pobrzmiewa niekiedy ton żartobliwy, niemal groteskowy, wzmocniony przez manieryczną pozę modeli.

Eugeniusz Zak - Akordeonista

Eugeniusz Zak - Tancerka i gitarzysta

Lutnista i wiotka sylwetka dziewczyny w tanecznej pozie, poddane swoistej stylizacji, mają wydłużone proporcje. Było to dosyć znamienne w twórczości Zaka, zwłaszcza na wizerunkach tancerzy, arlekinów i pierrotów.

Eugeniusz Zak - Tancerz

Pochodzenia żydowskiego był również wybitny malarz Roman Kramsztyk. Artysta mieszkający na stałe w Paryżu, przyjeżdżał co roku do Warszawy, żeby odwiedzić rodzinę. Tak było i 1939 roku. Malarza zastał w Polsce wybuch wojny, zmuszając go do zamieszkania w getcie. Dzieląc los swoich współbraci, został artystycznym kronikarzem wstrząsających scen z życia tej dzielnicy. Mimo propozycji pomocy, między innymi od Jarosława Iwaszkiewicza, getta nie opuścił. Zginął podczas pierwszej akcji jego likwidacji.

Roman Kramsztyk – Martwa natura ze skrzypcami

Romanowi Kramsztykowi - tej niezwykłej i tragicznej postaci, poświęcił swój utwór Jacek Kaczmarski. Oto jego fragment.

Kredka Kramsztyka

Ja, co zdołałam wynieść z getta
Szkice na kartkach z kalendarza
Wiem, jak potrafi życie stwarzać
W słabnącej dłoni zwykła kredka.
Sangwina barwy zeschłej krwi
Ożywia na papierze twarze
Wiecznie stężałe od przerażeń
Dobiegających końca dni.
A Kramsztyk umrzeć ma na schodach.
W pośpiechu niedobity malarz.
Jeszcze ostatni skarb ocala
Gdy mi ogryzek kredki podał.
On wiarą w świat już się nie łudził
Znał Nowe Jorki i Paryże.
Wiedząc, że śmierć jest coraz bliżej
Rzekł - Rysuj ludzi.


Leon Lewkowicz – Starzec ze skrzypcami

Pochodzenia żydowskiego był również Leon Lewkowicz. W okresie międzywojennym miał pracownię na krakowskim Kazimierzu. Artysta malował głównie portrety.
 Leon Lewkowicz – Mały muzykant

Leon Lewkowicz związany był tematycznie ze środowiskiem żydowskim, ale portretował również Cyganów.

Leon Lewkowicz – Cyganie 

 Leon Lewkowicz – Szkoła cygańska

 Leon Lewkowicz – Szkoła cygańska (detal)

Leon Lewkowicz – Szkoła cygańska (detal)

Czołowym reprezentantem formistycznej awangardy był Zbigniew Pronaszko. Artysta czerpał również inspiracje z kubizmu i sztuki podhalańskiej. Motyw muzyczny jest obecny w jego twórczości na portretach, martwych naturach oraz w scenach symbolicznych.


Zbigniew Pronaszko – Mężczyzna z gitarą

 Zbigniew Pronaszko – Mężczyzna z gitarą

Zbigniew Pronaszko – Gitarzysta

Zbigniew Pronaszko – Skrzypek

Zbigniew Pronaszko – Dziewczyna z gitarą

W latach 30-tych dominujące w malarstwie Zbigniewa Pronaszki stało się zainteresowanie kolorem  Zwracając się ku koloryzmowi, artysta dążył do syntezy barw. Ograniczał je do kilku podstawowych, wydobywając z nich wielkie bogactwo odcieni. W ostatnim okresie twórczości rozjaśnił paletę barwną.

Zbigniew Pronaszko – Kobieta z gitarą

Zbigniew Pronaszko – Skrzypce i kwiaty

Instrumenty muzyczne, szczególnie gitara i skrzypce, były dość częstym motywem martwych natur Zbigniewa Pronaszki.

 Zbigniew Pronaszko – Martwa natura z owocami, zającem i gitarą

Znanym malarzem był również ekspresjonista Andrzej Pronaszko – młodszy brat Zbigniewa. We wczesnej fazie twórczości na artystę oddziaływała sztuka Młodej Polski. Jego pierwsze prace były stylistycznie pokrewne malarstwu symbolicznemu.

Andrzej Pronaszko – Scena symboliczna

Andrzej Pronaszko – Scena symboliczna

Tematem prac Andrzeja Pronaszki  były między innymi martwe natury. Podobnie jak u jego brata, często ich element stanowią muzyczne instrumenty.

Andrzej Pronaszko – Martwa natura ze skrzypcami

W późniejszym okresie twórczości Andrzej Pronaszko poszedł w stronę koloryzmu, formizmu i konstruktywizmu.

Andrzej Pronaszko – Sprzedawca instrumentów muzycznych
 
Ciąg dalszy w części 4