Zimowa bajka - malarstwo europejskie

Wprawdzie za oknem jeszcze pejzaż późnej jesieni, ale jest już grudzień i zima tuż, tuż. Zapraszam  więc na prezentację obrazów z motywem zimy.

Bracia Limburg - Luty

Pokaz zimowych obrazów zaczynam od średniowiecznej miniatury braci Limburg. Pochodzi ona ze słynnej serii „Godzinki”, przedstawiającej kalendarz. Ilustracja przedstawia życie na wsi w zimie. W domu bez jednej ze ścian, by widz mógł zajrzeć do środka, przy kominku grzeje się rodzina. Z prawej strony obejścia znajduje się zagroda dla owiec, kilka uli, gołębnik, beczki, wiązki chrustu i wóz. Jedna z postaci na zewnątrz zaciera ręce z zimna, druga rąbie drewno, trzecia prowadzi osła, zmierzając ku miasteczku widocznym w tle. Miniatura ta jest chyba pierwszym w sztuce europejskiej przedstawieniem pejzażu zimowego.

Pieter Bruegel – Pokłon Trzech króli na śniegu

„Pokłon Trzech króli na śniegu” Pietera Bruegela jest najprawdopodobniej pierwszym obrazem sztalugowym, ukazującym zimowy pejzaż. Artysta w swojej twórczości dosyć często sięgał do motywów biblijnych. Nie jest to jedyny obraz religijny w scenerii zimowej. 

Pieter Bruegel – Rzeź niewiniątek

Rzezią niewiniątek, jak zapewne wszyscy wiedzą, nazwano  wymordowanie chłopców do lat dwóch z Betlejem i okolicy na polecenie Heroda, który dowiedziawszy się o narodzinach nowego króla żydowskiego, chciał w ten sposób zabezpieczyć się przed konkurentem.

Pieter Bruegel – Liczenie w Betlejem

Obraz nawiązuje do spisu ludności, który według ewangelisty miał miejsce w roku urodzenia Chrystusa, a w świetle źródeł historycznych nieco później.

Pieter Bruegel – Pejzaż zimowy z łyżwiarzami i pułapką na ptaki

Zaprezentowane obrazy nawiązujące do ewangelii, nie są jedynymi dziełami Pietera Bruegela z zimowym krajobrazem. Artysta stworzył serię pejzaży, które przemawiają nastrojem w równym stopniu, co scena rodzajowa, określająca temat dzieła. Przykładem tego jest cykl „Miesiące”, będący zbiorem rozmaitych scen, gdzie ludzie wykonują rózne prace na tle otaczającej natury. Należą do niego między innymi „Myśliwi na śniegu”.

Pieter Bruegel – Myśliwi na śniegu (zbliżenie)

Seria  obrazów  z wymienionego cyklu, stanowi szczytowe osiągnięcie europejskiego malarstwa pejzażowego. Od kopiowania obrazów ojca zaczynał malowanie Piotr Bruegel II, nazwany Piekielnym Oto fragment jego wersji Adoracji Trzech Króli i Spis ludności, który artysta zatytułował Spłata dziesięciny.

Peter Bruegel Piekielny - Adoracja Trzech Króli

Peter Bruegel Piekielny - Spłata dziesięciny

Peter Bruegel Piekielny - Zima

W malarstwie gotyckim i renesansowym dominowała tematyka religijna. Pejzaż pojawiał się głównie w tle. Dopiero w epoce baroku zaczęło rozwijać się malarstwo krajobrazowe, szczególnie w północnej Europie. Za prekursora malarstwa pejzażowego uważany jest Denis van Alsloot  - flamandzki malarz barokowy, który wypracował swój własny styl inspirowany manieryzmem.

Denis van Alsloot - Pejzaż zimowy z podróżnymi na drodze

Denis van Alsloot - Pejzaż zimowy

Denis van Alsloot - Pejzaż zimowy

Denis van Alsloot - Pejzaż zimowy z łyżwiarzami

Pejzażystą nie był w zasadzie jeden z najwybitniejszych malarzy barokowych - Peter Paul Rubens. Zaczął je malować dopiero pod koniec życia. Znalazłam jednak w jego dorobku dwa obrazy z motywem zimy.

Peter Paul Rubens - Myśliwy w pejzażu

Peter Paul Rubens - Zima

Rzadko malował krajobrazy również drugi wybitny malarz baroku - Rembrandt. Oto jeden z jego pejzaży, ukazujący zimę.

Rembrandt - Pejzaż zimowy

W Holandii rozwijał się głównie pejzaż topograficzny - realistyczny. Jego przedstawicielami i pionierami byli między innymi Jan van Goyen i działający o jedno pokolenie później - Jacob van Ruisdael.

Jan van Goyen – Rzeka zimą

Jan van Goyen – Pejzaż zimowy

Jacob van Ruisdael – Pejzaż zimowy

Jacob van Ruisdael uznawany jest za jednego z najwybitniejszych pejzażystów holenderskich. Malował przeważnie lasy, wodospady, widoki morskie, weduty oraz krajobrazy zimowe, często o posępnym nastroju.

Jacob van Ruisdael – Zima

Jacob van Ruisdael – Zima

Jacob van Ruisdael – Zima

Autorem wielu krajobrazów zimowych był wybitny holenderski pejzażysta  z XVII wieku – Aert van der Neer.

Aert van der Neer - Rzeka zimą

Artysta w swoich pejzażach precyzyjnie oddawał charakter pory roku i pory dnia, eksponując rolę światła.

Aert van der Neer - Dwa miasta w zimie

Aert van der Neer - Krajobraz z zamarzniętym jeziorem

Aert van der Neer - Widok zimowej rzeki

Aert van der Neer - Zamieć

Aert van der Neer - Pejzaż zimowy

Aert van der Neer - Pejzaż zimowy

Flamandzcy malarze barokowi słynęli nie tylko z pejzaży, ale również z licznych scen rodzajowych. Wiele z nich rozgrywa się na tle pejzażu zimowego, miedzy innymi również u Dawida Teniersa czy Adriaena van Ostade.

David Teniers młodszy – Scena rodzajowa w pejzażu zimowym

Adriaen van Ostade - Zima

Adriaen van Ostade (bez tytułu)

Artyści okresu rokoka – końcowej fazy baroku nie malowali zimy. Sceny sielankowe oraz spotkania towarzyskie jakie ukazywali na swoich pracach, odbywały się na tle bujnej przyrody. Wyjątek stanowi obraz „Zima” Francoisa Bouchera - dzieło z cyklu „Pory roku”.

Francois Boucher - Zima

Scena zimowa Bouchera ma charakter sielankowy. W zupełnie innym nastroju namalowany jest obraz, którego autorem jest Francesco Goya – hiszpański artysta tworzący na pograniczu rokoka i romantyzmu.

Francesco de Goya – Burza śnieżna

Taki sam tytuł ma praca jednego z najwybitniejszych angielskich pejzażystów okresu romantyzmu, malarza żywiołów – Williama Turnera.

William Turner – Burza śnieżna

Kłębiące się masy wody i powietrza oraz zagęszczone światło, zacierają na tym obrazie rysunek statku, zmagającego się z burzą śnieżną, mieszają barwy, co przypomina już dzieło abstrakcyjne. Odkrywcza technika malarza czyniła go najwybitniejszym pejzażystą epoki. Jeszcze bardziej abstrakcyjny jest „Pejzaż zimowy” Turnera.

William Turner – Pejzaż zimowy

Dużo zimowych pejzaży namalował Caspar David Friedrich – przedstawiciel romantyzmu niemieckiego. 

Caspar David Friedrich – Pejzaż zimowy

Caspar David Friedrich – Pejzaż zimowy

Caspar David Friedrich – Zima

Caspar David Friedrich – Dąb na śniegu

Caspar David Friedrich – Chata pokryta śniegiem

Caspar David Friedrich – Cmentarz zimą

W dorobku jednego z najwybitniejszych przedstawicieli  realizmu w malarstwie francuskim - Jeana Francoisa Milleta, znalazłam tylko trzy prace z motywem zimowym.

Jean Francois Millet – Z chrustem

Jean Francois Millet – Na spacerze

Jean Francis Millet – Zima

 Najczęściej z wszystkich francuskich realistów zimę malował Gustave Courbet.

Gustave Courbet - Drzewa w śniegu

Gustave Courbet - Zima

Gustave Courbet - Śnieg

Gustave Courbet - Klify w śniegu

Gustave Courbet - Wieś w zimie

Gustave Courbet – Zima

Gustave Courbet - Zima w lesie

Gustave Courbet - Zima w lesie

Zimę malowali często niektórzy impresjoniści. Na wielu obrazach występuje motyw zimy u najstaszego z nich - Camille Pissarra. Artysta z upodobaniem ukazywał przyrodę w różnych porach roku, dając wyraz swemu głębokiemu odczuciu piękna natury i niezwykłej wrażliwości na kolor oraz światło, co widać również na jego pejzażach zimowych.

Camille Pissarro – Śnieg w Pontoise

Camille Pissarro – Droga prowadząca do Wersalu

Camille Pissarro – Spotkanie na drodze w Norwood

Camille Pissarro – Drzewa w Louveciennes

Camille Pissarro – Droga do Louveciennes

Camille Pissarro – Przymrozek

Camille Pissarro często w pejzażu umieszczał sylwetki ludzi, podczas spaceru lub przy pracy.

Camille Pissarro – Pejzaż zimowy

Camille Pissarro – Poranny blask słońca na śniegu

I na koniec jeszcze obraz szczególnie ciekawy i charakterystyczny, ponieważ nie ma na nim śniegu, więc tylko tytuł nas o tym informuje, że to zima.

Camille Pissarro - Czerwone dachy (efekt zimy)

Camille Pissarro przedstawił tutaj zimowy dzień, ogrzany intensywną czerwienią dachów oraz pomarańczowymi i żółtymi plamami. Jest to jeden z najbardziej dojrzałych obrazów artysty. Malarz stosując tutaj gęstą i grubą warstwę farby, pokrył płótno dużą ilością małych plam, oddzielonych od siebie, osiągając dzięki temu głębię dzieła.

Alfred Sisley – Zima

Przedstawienia pejzaży zimowych preferował również francuski impresjonista pochodzenia brytyjskiego - Alfred Sisley.

Alfred Sisley – Wczesny śnieg w Louveciennes

Alfred Sisley – Śnieg w Louveciennes

Alfred Sisley – Śnieg

Alfred Sisley – Śnieg w Louveciennes

Alfred Sisley – Śnieg w Louveciennes

Alfred Sisley – Śnieg w Louveciennes

Nie brak krajobrazów zimowych również w twórczości Claude Moneta.

Claude Monet - Mróz

Claude Monet - Mróz

Claude Monet – Dworzec w zimie

Claude Monet – Bulwar w śniegu

Claude Monet – Zima

Monet pracując w plenerze i obserwując światło z pasją malował zmieniającą się w promieniach słońca przyrodę. Ten sam krajobraz inaczej wyglądał w różnych porach dnia i roku. Przykładem może być obraz z serii ukazującej stogi siana.

Claude Monet – Stóg siana w zimie

Claude Monet – Pejzaż zimowy

Claude Monet – Wieś w śniegu

Claude Monet – Zimowy pejzaż

Claude Monet – Zima w Argentuile

Claude Monet – Efekt na śniegu w zachodzącym słońcu

Claude Monet – Zamieć

Claude Monet – Sroka

Claude Monet - Droga do Giverny w zimie

Claude Monet - Droga w Louveciennes

Claude Monet – Zima

Rzadziej malował pejzaże zimowe najbardziej niedoceniony spośród francuskich impresjonistów - Gustave Caillebotte. Tworzył w cieniu Moneta, Renoira, Degasa, ale jego obrazy warte są obejrzenia.

Gustave Caillebotte – Park w zimie

Gustave Caillebotte – Bulwar w śniegu

Gustave Caillebotte – Widok na ośnieżone dachy

Gustave Caillebotte – Ogród w zimie

Nie znalazłam ani jednego obrazu z motywem zimy w twórczości Edgara Degasa. Wcale mnie to nie zdziwiło, gdyż był to przede wszystkim malarz tancerek oraz wyścigów konnych. Więcej zimowych pejzaży spodziewałam się w twórczości  prekursora  impresjonizmu Eduarda Maneta, ale znalazłam tylko jeden.

Edouard Manet – Śnieg w Montrouge

Malarstwem pejzażowym nie zajmował się tak intensywnie jak inni impresjoniści również Pierre Auguste Renoir, stąd więc udało mi się znaleźć również tylko jeden obraz z motywem zimy autorstwa tego artysty.

Pierre Auguste Renoir - Krajobraz ze śniegiem

A to dwa obrazy z zimą w tle w dorobku Mary Cassat - przedstawicielki impresjonizmu amerykańskiego.

Mary Cassat – Farma w Nowej Anglii zimą

Mary Cassat – Droga do farmy zimą

Czy ktoś pamięta co to jest mufka ? To rodzaj tunelu wykonanego z futerka albo ocieplanego materiału, chroniącego ręce przed zimnem. W Polsce zwana była również rękawem, rękawkiem lub zarękawkiem. Mufki znane były już w XVI wieku, a powszechne stały się w XVIII stuleciu. Nosiły je glównie kobiety, ale mężczyźni też. Kobietę z mufką przedstawia obraz impresjonistki francuskiej Berthe Morisot.

Berta Morisot – Kobieta z mufką

Niekiedy mufki ozdabiane były koronką, haftem lub aplikacją. W XIX wieku stały się elementem wyłącznie stroju kobiecego i przestały być bogato zdobione. Mufka do futra lub płaszcza stanowiła z nimi komplet. Elementem dodatkowym mufki była kieszeń, w której można było jak w torebce przechowywać niezbędne drobiazgi. Schyłek popularności tego elementu garderoby nastąpił w latach pięćdziesiątych XX wieku.

Paul Cezanne - Topniejący śnieg

Paul Cezanne - jeden z trzech największych postimpresjonistów, którego dzieła stanowią pomost pomiędzy impresjonizmem i kubizmem, też niewiele namalował zimowych pejzaży.

Paul Cezanne – Ośnieżone wzgórze

Paul Cezanne - Zima

Dużo więcej pejzaży zimowych stworzyli dwaj najwybitniejsi postimpresjoniści – Paul Gauguin i Vincent van Gogh.

Paul Gauguin - Scena w śniegu

Paul Gauguin - Zima

Paul Gauguin – Śnieg w Vaugirard

Paul Gauguin – Wieś w śniegu

Paul Gauguin – Wieś bretońska w śniegu

Paul Gauguin – Śnieg przy Rue

Sporo pejzaży zimowych znalazłam w dorobku Vincenta van Gogha.

Vincent van Gogh – Pejzaż zimowy

Vincent van Gogh – Krajobraz ze śniegiem

Krajobraz ze śniegiem van Gogh namalował po przyjeździe z Paryża do Arles. Powodem zmiany pobytu zamieszkania była chęć pracowania w cieplejszym klimacie. Po przybyciu w lutym do tej miejscowości artysta był zaskoczony tym, że cały region znajdował się pod śniegiem. Mimo jednak zimna i wilgoci, malował w plenerze.

Vincent van Gogh – Pola pokryte śniegiem

Vincent van Gogh – Pejzaż zimowy

Vincent van Gogh – Ogród w zimie

Vincent van Gogh – Górnicy na śniegu

Vincent van Gogh – Zimowy ogród

Vincent van Gogh - Ośnieżone domki i cyprysy

Vincent van Gogh - Kobieta w pejzażu zimowym

A tak zimę przedstawiali ekspresjoniści.

Wasilij Kandyjski – Pejzaż zimowy

Paul Klee – Zima

Obaj  malarze związani byli z „Błękitnym jeźdźcem” - stowarzyszeniem artystów, którego celem było oderwanie się od naśladowania natury, a skupienie się na pogłębieniu duchowych treści obrazu. Wasilij Kandyjski był założycielem i teoretykiem tej grupy.

Paul Klee – Śpiąca zima

Prace Paula Klee to zazwyczaj obrazy niewielkich rozmiarów, odwołujące się do poezji, muzyki i snów. Artysta był związany nie tylko z ekspresjonizmem, ale także z surrealizmem i kubizmem, co go zbliżało do sztuki Pabla Picassa.

Pablo Picasso – Pejzaż zimowy

Na koniec prezentacji poświęconej zimie w malarstwie europejskim, pokażę obrazy dwóch największych artystów XX wieku, do których z pewnością można zaliczyć Marca Chagala i Salvadora Dali.

Marc Chagall – Zima w Witebsku

Marc Chagall – Zima

Salvador Dali - Zima

Salvador Dali – Lato i zima

Zimę w polskim malarstwie przedstawię w oddzielnym poście.