Motyw macierzyństwa w malarstwie polskim - część pierwsza

Dzisiaj Dzień Matki, w związku z tym zapraszam na prezentację obrazów poświęconych Matce - najbliższej kazdemu z nas osobie. Macierzyństwo to dość częsty motyw rówież w sztuce polskiej.W malarstwie gotyckim i renesansowym przeważała jak wszędzie, tematyka religijna, zatem motyw macierzyństwa w tym okresie to prawie wyłącznie Madonny z Dzieciątkiem.

Stanisław Samostrzelnik – Madonna z Dzieciątkiem

Stanisław Samostrzelnik to renesansowy krakowski twórca malowideł ściennych i  miniaturzysta. Głównymi jego dziełami były iluminacje do czterech modlitewników. Prezentowana miniatura Madonny z  Dzieciątkiem z 1524 roku, pochodzi z modlitewnika króla Zygmunta I Starego.

Teodor Lubieniecki – Portret rodziny

Teodor Lubieniecki - malarz i rytownik epoki baroku tworzył pod koniec XVII oraz na początku XVIII wieku. Artysta znany jest z rycin fantastycznych krajobrazów, oddających realistycznie naturę, z rysunków masek umierających wojowników oraz z portretów. „Portret rodzinny” jest jednym z niewielu zachowanych dzieł tego artysty .

Marcin Altomonte – Święta rodzina (detal)

Marcin Altomonte - barokowy malarz włoskiego pochodzenia przybył do Polski po wiktorii wiedeńskiej i został nadwornym malarzem króla Jana III Sobieskiego. Najlepszym okresem w jego twórczości był właśnie pobyt w naszym kraju pod koniec XVII wieku.

Jerzy Siemiginowski Eleuter – Maria Kazimiera z dziećmi

Nadwornym malarzem króla Jana III Sobieskiego był także Jerzy Eleuter – Siemingowski, który jako pierwszy i jeden z zaledwie dwóch polskich malarzy został członkiem Akademii Świętego Łukasza w Rzymie.

Jerzy Siemiginowski – Eleuter – Maria Kazimiera z dziećmi (detal)

Maria Kazimiera - zwana Marysieńką, to ukochana żona króla Jana III Sobieskiego.

Jerzy Siemiginowski Eleuter – Matka Boska z Dzieciątkiem

Miano najlepszego polskiego malarza barokowego zyskał Szymon Czechowicz. Tworzył on głównie portrety i obrazy o tematyce religijnej. Dwa obrazy, które wybrałam do  pokazu, to Madonny z Dzieciątkiem.

Szymon Czechowicz – Madonna ze śpiącym Jezusem

Szymon Czechowicz – Madonna z Dzieciątkiem

Piękny portret matki z dzieckiem możemy obejrzeć na obrazie Marcela Bacciarelliego - nadwornego malarza ostatniego polskiego króla. Ten malarz włoskiego pochodzenia był reprezentantem późnej sztuki baroku i klasycyzmu.

Marcello Bacciarelli – Apolonia Poniatowska z synkiem

Apolonia Poniatowska to bratowa ostatniego polskiego monarchy, a chłopiec to jego ulubiony bratanek. Dzięki temu pełnił on w przyszłości wiele ważnych urzędów. Stanisław August Poniatowski drogą układów z carycą Katarzyną II, starał się nawet zapewnić mu tron Polski.

Jan Piotr Norblin – Święta rodzina

Jan Piotr Norblin to malarz, rysownik i grafik, z pochodzenia Francuz. Był jednym z najważniejszych malarzy okresu stanisławowskiego. Uważano go za ojca polskiego malarstwa rodzajowego, ale artysta ten tworzył również portrety, sceny historyczne i obrazy religijne, czego dowodem jest powyższa akwaforta.

Józef Oleszkiewicz – Matka z córką

Pod wpływem klasycyzmu malował Józef Oleszkiewicz. Artysta tworzył obrazy historyczne i religijne oraz portrety. Wykonywał je z dużą dokładnością, uwzględniając drobne detale.

Józef Oleszkiewicz – Madonna z Dzieciątkiem

Motyw macierzyństwa dosyć rzadko występuje w twórczości malarzy epoki romantyzmu. Znalazłam zaledwie dwa obrazy ukazujące matkę z dzieckiem. Pierwszy z nich jest autorstwa Piotra Michałowskiego.

Piotr Michałowski – Julia Olimpia Michałowska z dziećmi
 

Obraz ten jak wiele innych, zaginął podczas II wojny światowej. Zachowała się tylko jego czarno-biała reprodukcja. Julia to żona malarza. Była ona aktywną działaczką filantropijną. Między innymi założyła sierociniec.

Teofil Kwiatkowski – Matka z córką

Teofil Kwiatkowski był przede wszystkim wybitnym pejzażystą, chociaż namalował również wiele portretów. To jedyny obraz z motywem macierzyństwa, jaki znalazłam w jego dorobku. Niestety, nie wiem kim jest ta kobieta z córeczką.

Józef Simmler – Katarzyna Jagiellonka w więzieniu

Obraz przedstawia dramatyczny epizod z życia Katarzyny Jagiellonki – córki króla Zygmunta Starego i Bony. Poślubiła ona finlandzkiego księcia Jana III Wazę, który podejrzany o spiskowanie z Polską, został uwięziony przez swego brata Eryka, zwanego Szalonym, aktualnego króla Szwecji na zamku  Gripsholm. Katarzyna postanowiła dzielić los męża i przebywała z nim w więzieniu przez cztery lata. Tam przyszedł na świat ich syn, późniejszy król Polski i Szwecji Zygmunt III Waza. Bunt arystokracji przeciwko Erykowi doprowadził do uwolnienia małżonków, a następnie do koronacji Jana Wazy na króla Szwecji. Józef Simmler - to portrecista i malarz obrazów historycznych, do których między innymi należy i powyższa praca, namalowana w 1858 roku, na zamówienie znanego kolekcjonera dzieł sztuki. Obraz ten zainspirował kilkanaście lat później Franciszka Stretta – malarza, który tworzył w II połowie XIX wieku.

Franciszek Streitt – Katarzyna Jagiellonka w więzieniu

Katarzyna Jagiellonka gorliwa katoliczka, tuląc do siebie syna, uczy go pacierza. Towarzyszy jej książę Jan Waza, który będąc protestantem, już jako król Szwecji, stanie się wielkim rzecznikiem tolerancji religijnej. Obrazy historyczne Franciszek Streit malował na początku swojej twórczości. Potem tworzył również portrety, pejzaże i sceny rodzajowe z małych miasteczek. Pasjonował się także życiem Cyganów.

Aleksander Kotsis – Przy kuchni

Aleksander Kotsis był największym przedstawicielem realizmu krytycznego. Częstą scenerią  jego obrazów oddane z przejmującym realizmem i prawdą, ciemne wnętrza ubogich wiejskich chat, a w nich żyjące w skrajnej nędzy rodziny. Bohaterką obu wybranych obrazów jest zatroskana o los swoich dzieci matka.

Aleksander Kotsis – W izbie

Przedstawicielem realizmu krytycznego był również Józef Szermentowski, ale prezentowany  jego obraz ma charakter  bardziej sielankowy.

Józef Szermentowski – Wieśniaczka

W sielankowym nastroju utrzymany jest także obraz Kazimierza Alchimowicza „Letni dzień”. Artysta ten również w swojej twórczości wykazywał wrażliwość na ludzką krzywdę.

Kazimierz Alchimowicz – Letni dzień

W realistycznych obrazach o tematyce rodzajowej specjalizował się Antoni Kozakiewicz. Bohaterami jego obrazów były często wiejskie i cygańskie rodziny.

Antoni Kozakiewicz – Nie bec Stachu, pójdzies lulu

Antoni Kozakiewicz – Rodzina cygańska

Józef Chełmoński - wybitny przedstawiciel realizmu, był mistrzem nastrojowych pejzaży. Skupiając się w swojej twórczości na tematyce polskiej wsi, ukazywał zarówno jej krajobraz, jak i życie mieszkańców. Oto dwie litografie artysty zatytułowane „Matka”.

Józef Chełmoński – Matka

Józef Chełmoński – Matka

Józef Chełmoński - Matula są

Artur Grottger, malarz i rysownik, jeden z najpopularniejszych artystów późnego romantyzmu, był piewcą Powstania Styczniowego. Obok scen powstańczych malował także obrazy związane z represją po upadku powstania. Były to wieloletnie wyroki więzienia i zsyłki na Sybir.

Artur Grottger – Przed więzieniem

Nie łatwo było wielu polskim matkom, które po uwięzieniu lub co gorsze, po śmierci męża w powstaniu, musiały dźwigać na swych barkach ciężar utrzymania rodziny.

Artur Grottger – Wdowa

Dorobek Artura Grottgera, mający duże znaczenie w budzeniu świadomości narodowej w okresie zaborów, przysłoniła wkrótce sława Jana Matejki - wielkiego malarza historii Polski. Szukając jego obrazów z motywem macierzyństwa, znalazłam tylko tę oto piękną Madonnę.

Jan Matejko – Madonna z Dzieciątkiem

Walery Eljasz-Radzikowski – Madonna z Dzieciątkiem

Walery Eljasz-Radzikowski był głównie malarzem krajobrazów tatrzańskich.

Jacek Malczewski - Ojczyzna

Jacek Malczewski był najwybitniejszym polskim symbolistą. Do tego nurtu twórczości malarza, można zaliczyć  między innymi   symboliczny i alegoryczny obraz „Ojczyzna”, namalowany w 1903 roku. Należy on do tryptyku „Prawo, Ojczyzna, Sztuka”. Na tle wiejskiego pejzażu widzimy tutaj matkę z dwójką dzieci. Możemy się domyślać, że jest ona symbolem Ojczyzny. Poeci przecież często utożsamiają matkę z ojczyzną. Cała trójka na obrazie ma poważny wyraz twarzy. Może to symbolizować sytuację Polski znajdującej się pod zaborami. Dziewczynka trzyma w ręce coś, co przypomina ogniwo łańcucha. Myślę, że chłopiec, który przytula się do ręki matki, ma również swoją symboliczną wymowę. A może symbolem ojczyzny jest po prostu pejzaż w tle, jako miejsce, gdzie jest nasza rodzina, gdzie jest nasz dom.

Jacek Malczewski – Żona malarza z córką Julią

Jacek Malczewski – Julianowa Nowakowa z córką

Jacek Malczewski – Matka

W dorobku Jana Styki - głównego pomysłodawcy i wykonawcy „Panoramy racławickiej”, znalazłam dwa niezwykle piękne i wzruszające obrazy z motywem macierzyństwa. 

Jan Styka – Matka z dzieckiem

Jan Styka – Matka z dzieckiem (rysunek węglem)

Dwaj synowie Jana Styki też byli zdolnymi malarzami.

Tadeusz Styka – Wanda i Doris

Starszy syn Jana - Tadeusz Styka znany był głównie z portretów wybitnych osobistości. Wanda to jedyna córka malarza.

Adam Styka – Nad Nilem

Adam Styka zafascynowany Afryką, często malował obrazy związane z tym regionem świata. 

Franciszek Ejsmond – Ciche szczęście (detal)

Franciszek Ejsmond, nawiązujący do malarstwa holenderskiego oraz monachijskiego, był na uboczu nowoczesnego malarstwa. Tworzył on idealizowane i sentymentalne sceny rodzajowe z życia chłopskich rodzin, eksponując często rolę matki w wychowaniu dzieci.

Franciszek Ejsmond – W izbie

Franciszek Ejsmond – Pierwsza lekcja
 

Franciszek Ejsmond – Pierwsze czytanie

Franciszek Ejsmond – Miłość macierzyńska

Za ten obraz  Ejsmond otrzymał w 1887 roku srebrny medal w Monachium.

Franciszek Ejsmond – Uparciuch

Uczeń Jana Matejki Piotr Stachiewicz - malarz i ilustrator, tworzył sceny rodzajowe, portrety i obrazy o tematyce religijnej, z których najbardziej znany jest cykl „Legenda o Matce Boskiej”.

Piotr Stachiewicz – Madonna z Dzieciątkiem

Piotr Stachiewicz – Madonna z Dzieciątkiem

Najwybitniejszą malarką Młodej Polski była Olga Boznańska. W jej twórczości dominowały portrety. Wśród nich są liczne wizerunki matek z dziećmi.

Olga Boznańska - Macierzyństwo

Olga Boznańska uważana jest za genialną portrecistkę nie tylko postaci, ale i dusz.

Olga Boznańska – Matka z córką

Olga Boznańka - Matka z córką

Olga Boznańska - Julia Pugetowa z dzieckiem

Zapraszam do części II (czerwiec 2012)