Dziecko w polskim malarstwie - cz. II

Jednym z najbardziej znanych malarzy okresu realizmu w sztuce był Józef Chełmoński. Dzieci są częstymi bohaterami jego obrazów. 

Józef Chełmoński – Pastuszkowie przy ognisku

Przedstawiając ludziw ich związku z naturą n p. pastuszka grającego na skrzypeczkach, czy pastuszków przy ognisku – Józef Chełmoński pokazywał ich pod wpływem pierwszego wrażenia, w codziennych sukmanach i koszulach, czasami w łachmanach i bardzo często boso.

Józef Chełmoński – Dym

Niektóre obrazy rodzajowe Chełmońskiego z motywem dzieci, można zaliczyć do nurtu chłopskiego realizmu krytycznego.

Józef Chełmoński – Przed figurą

Józef Chełmoński – Wnętrze chaty

Józef Chełmoński - Wielki oset

Kilka lat temu wyjątkowo głośna była sprawa odnalezienia słynnego obrazu „Chłopiec niosący snop”, jednego z największych polskich realistów - Aleksandra Gierymskiego.

Aleksander Gierymski - Chłopiec niosący snop

Jest to jeden z najznakomitszych obrazów malarstwa polskiego. Jak wiele innych zaginął podczas wojny. W 2004 roku pojawił się na aukcji z ceną wywoławczą 800 tys. złotych. Dzieło wycofano z aukcji, żeby wyjaśnić okoliczności, w jakich nabył je nowy właściciel. Okazało się, iż zakupił je w 1939 roku od arystokraty, który nie ujawnił swojego nazwiska, a transakcja odbyła się przez pośrednika. Żeby uchronić płótno przed zagrożeniami wojny zakopał je w metalowej skrzyni w piwnicy, a po wojnie w gruzach zbombardowanej kamienicy obraz się odnalazł. Obecnie należy do zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu.

Aleksander Gierymski – Paź florencki

Ten portret pochodzi z okresu młodzieńczej twórczości Aleksandra Gierymskiego. Na jego namalowanie wywarło wpływ włoskie malarstwo renesansowe. Artysta zetknął się z nim podczas swoich zagranicznych podróży.

Tadeusz Ajdukiewicz – Chłopiec w fezie

Ze swoich zagranicznych eskapad inspiracje i zamiłowanie do tematyki orientalnej, przywiózł Tadeusz Ajdukiewicz – portrecista i malarz scen batalistycznych oraz rodzajowych. Fez - to nakrycie głowy o kształcie stożka, wykonane z bordowego filcu i ozdobione czarnym frędzlem. Noszą go Muzułmanie. Nazwa ta jest używana najczęściej w języku polskim, a pochodzi od marokańskiego miasta Fez, gdzie produkowano je co najmniej od XVIII wieku.

Stanisław Witkiewicz - Mała elegantka

Fantazyjny kapelusik zdobi głowę małej elegantki Stanisława Witkiewicza.

Leon Wyczółkowski – Portret dziewczynki w niebieskiej sukni

Przedstawicielem realizmu był w zasadzie jeszcze Leon Wyczółkowski, ale na jego pejzażach i scenach rodzajowych już widać wpływy impresjonizmu, a nawet i symbolizmu. Stylistycznie zróżnicowane były także portrety artysty, wyróżniające się dużą wnikliwością. W tej dziedzinie Leon Wyczółkowski doszedł do warsztatowej perfekcji, oddając psychologiczny profil i stan emocjonalny swoich bohaterów.

Leon Wyczółkowski - Bracia Dobrzańscy

Tylko ten jeden obraz z dzieckiem w roli głównej znalazłam w twórczości Juliana Fałata, który wierny realizmowi, także wzbogacał swoje obrazy  doświadczeniami impresjonizmu.

Julian Fałat – Dziewczynka z lalkami

Władysław Ślewiński - przedstawiciel Młodej Polski i secesji w sztuce, był głównie pejzażystą i malarzem martwych natur, lecz malował również portrety. Najbardziej znanym obrazem z wizerunkiem dziecka jest „Sierota z Poronina”.

Władysław Ślewiński – Sierota z Poronina

Ślewiński prawie wszystkie lata swojego okresu twórczego spędził we Francji. Ten obraz w dość ciemnej, zgaszonej gamie plam barwnych, powstał podczas pobytu artysty w Krakowie.

Maurycy Gottlieb – Portret chłopca

Portrety malował też Maurycy Gottlieb – twórca uznany za najzdolniejszego ucznia Matejki. Był on pierwszym studentem żydowskiego pochodzenia, który uczył się w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Nie zdążył w pełni rozwinąć swojego malarskiego stylu, bo zmarł w wieku 23 lat, ale zostawił olśniewający dorobek malarski. Po jego śmierci mistrz Matejko nazwał go „malarzem wielkich nadziei”. To jeden z jego portretów z wizerunkiem chłopca z rodziny artysty.

Jacek Malczewski – Isia

Dzieci są bohaterami wielu obrazów Jacka Malczewskiego.

Jacek Malczewski – Portret córki malarza

Jacek Malczewski - Syn  malarza Rafał

Jacek Malczewski - Rafał rysujący

Jacek Malczewski - Na pastwisku

Jacek Malczewski - Chłopiec na kładce

Jacek Malczewski – Janko Muzykant (detal)

Jacek Malczewski – Chłopiec

W XIX wieku świat dziecka zyskiwał dwojaki wymiar – był miejscem, z którego się ucieka w świat oraz miejscem, do którego się tęskni, bo tylko tam można być prawdziwie sobą. Konsekwencją tej ewolucji postrzegania świata dziecka i roli dzieciństwa w życiu człowieka stała się mitologizacja tego okresu, a zarazem nowa koncepcja dzieciństwa, jako czasu, w którym kształtują się zasadnicze rysy osobowości. W tym kierunku poszedł również Jacek Malczewski.

Jacek Malczewski – Wspomnienia młodości

Jacek Malczewski – Dzieciństwo

Narracja sceny nawiązującej do dzieciństwa jest tutaj rozpięta pomiędzy przeszłością i przyszłością.

Jacek Malczewski – Aniele idź za mną

W pewnym okresie w twórczości Jacka Malczewskiego nastąpił zwrot ku symbolizmowi. W obrazach owianych smutkiem i tajemniczością pojawiły się postacie symboliczne i twory fantastyczne - fauny, rusałki, harpie, chimery, aniołowie. Postaciom tym towarzyszą często dzieci. Najczęściej są to mali pastuszkowie, ale nie tylko.

Jacek Malczewski – Do sławy

Malczewski rozbudowuje w swojej twórczości motyw pastuszka, który napotyka swego anioła - stróża, przewodnika w przyszłej wędrówce.

Jacek Malczewski – Pokusa fortuny

Chimery na obrazach Malczewskiego kuszą często chłopców, szepcząc im tajemnice miłości, rozbudzając w nich erotyczne żądze.

Jacek Malczewski - Pastuszek i chimera

Jacek Malczewski – Boginka w dziewannach

Widzimy tutaj grupę bosych, wiejskich dzieci, które swoją demonicznością sprawiają wrażenie postaci nie z tego świata. Jacek Malczewski odwołując się do myśli romantycznej, ukazuje tu dzieci jako dusze poetyckie nie zepsute racjonalnym myśleniem. Boginka otulona różową tkaniną, nie odróżnia się od nich swoją niezwykłością.

Jacek Malczewski – Zatruta studnia

Malczewski często łączył obrazy w cykle lub tryptyki. Przykładem może być między innymi seria obrazów zatytułowana „Zatruta studnia”.

Roman Kochanowski – Dziewczynka w chustce

 Roman Kochanowski rzadko malował portrety. Był głównie znakomitym pejzażyst,ale na niektórych jego krajobrazach z dosyć częstym motywem rodzajowym można spotkać również dzieci.

Roman Kochanowski - Pieczenie kartofli

 

Piotr Stachiewicz znany jest jako malarza cyklu „Legenda o Matce Boskiej”. Artysta oprócz obrazów religijnych malował także scenki rodzajowe i portrety, wśród których znaną serią obrazów były główki dziewczęce.

Piotr dziecko Stachiewicz – Rozmodlone

Wojciech Kossak miał ich trójkę : syna Jerzego – przyszłego malarza i dwie córki – Marię i Magdalenę. Pierwsza to poetka Maria Pawlikowska - Jasnorzewska, a druga to satyryczna pisarka Magdalena Samozwaniec.

Wojciech Kossak – Jerzy w wieku 10 lat

Wojciech Kossak – Maria i Magdalena

Dzieci na obrazach Wojciecha Kossaka to także harcerze i mali żołnierze.

Wojciech Kossak – Czuwaj straż nad Wisłą

Pierwszego listopada 1918 roku, Ukraińcy przy wsparciu austriackich zaborców opanowali Lwów. Lwowiacy przystąpili do walki o oswobodzenie swojego miasta. Jedną czwartą polskich obrońców stanowiły dzieci. Było ich około 1500. Najstarsze miały po 17 lat. Najmłodszy chłopiec liczył lat 9. Poległo ich 439. Leżą na Cmentarzu Orląt.

Wojciech Kossak – Mały obrońca

Przyśniła się dzieciom Polska
Czekana przez tyle lat,
Do której modlił się ojciec,
Za którą umierał dziad.

Wojciech Kossak - Lwowskie Orlęta

Lwowiacy to orlęta harde,
Lwowiacy to niezłomna stal.
Do walki żołnierzyki twarde,
z uśmiechem szli tak jak na bal.
Bo Lwowskie Orlęta
to tradycja święta,
za Lwów oddaliby
pół życia snów,
za Lwów ! Za Lwów !

Jan Styka – Dziewczynka z mimozami

Nie ma chyba Polaka, który nie słyszałby o „Panoramie Racławickiej”. Największy udział w jej tworzeniu odegrał Wojciech Kossak i Jan Styka, który był pomysłodawcą tego dzieła. Bardziej znany jest nam malarski klan Kossaków, ale Jan Styka też wychował dwóch swoich synów – Adama i Tadeusza na znanych i dobrych malarzy.

Tadeusz Styka – Piękna i bestia

Tadeusz Styka był bardzo dobrym portrecistą, znanym przede wszystkim ze swoich wspaniałych wizerunków osobistości XX wieku. Malował też sceny rodzajowe i zwierzęta, wykazując szczególne upodobanie do lwów.

Tadeusz Styka – Dziewczynka z jabłkiem

Adam Styka określany malarzem słońca, jest głównie znany ze swoich obrazów afrykańskich, na których wykazał się wspaniałą techniką i mistrzowskim opanowaniem światła. W słonecznej kolorystyce obrazów nie dorównał mu żaden malarz w świecie.

Adam Styka – Chłopczyk na osiołku

Adam Styka – Młodzi nosiciele wody

Adam Styka – Mały nosiwoda z osiołkiem

Nad „Panoramą Racławicką” pracowało kilku malarzy. Między innymi również Teodor Axentowicz. Artysta zasłynął  portretami pięknych kobiet i obrazami rodzajowymi z motywami folkloru Hucułów.

Teodor Axentowicz – Dziewczynka huculska

Wśród portretów Teodora Axentowicza nie brakuje  portretów dziecięcych, zwłaszcza najbliższej rodziny malarza.

Teodor Axentowicz – Syn Tommy

Teodor Axentowicz – Córka Jadzia

Teodor Axentowicz – Córka Kazia

Teodor Axentowicz – Wnuczka Wala

Teodor Axentowicz – Iwon Łomiński

Włodzimierz Tetmajer malował przede wszystkim pejzaże i sceny rodzajowe, ukazujące najczęściej życie podkrakowskich wsi, zwłaszcza Bronowic, skąd pochodziła jego żona Anna – córka chłopska. Na wielu z nich widzimy  dzieci.

Włodzimierz Tetmajer – Procesja

Włodzimierz Tetmajer – Żniwa

Włodzimierz Tetmajer – Kobieta niosąca wodę

Włodzimierz Tetmajer – Wesele krakowskie

Włodzimierz Tetmajer chętnie malował swoją rodzinę.

Włodzimierz Tetmajer – Na ganku Tetmajerówki

Bronowice były na przełomie lat 80. i 90. XIX wieku, najsłynniejszą kolonią artystyczną. Z pracowni Włodzimierza Tetmajera korzystali między innymi Kasper Żelechowski,  Wincenty Wodzinowski i Ludwik de Laveaux.

Kasper Żelechowski – Wiejskie dzieci

Kasper Żelechowski to malarz scen rodzajowych, który podobnie jak Włodzimierz Tetmajer i wielu innych, uległ modernistycznej chłopomanii, wierząc w możliwość odrodzenia polskiej sztuki dzięki ludowi i naturze.

Wincenty Wodzinowski – Portret syna

Wincenty Wodzinowski malował krajobrazy i życie podkrakowskich wsi.

Wincenty Wodzinowski – Droga przez wieś

Wincenty Wodzinowski – Chłopcy

Stanisław Ludwik de Laveaux – to polski malarz pochodzenia francuskiego. Artysta zaręczył się z siostrą Włodzimierza Tetmajera Marią Mikołajczykówną, ale do ślubu nie doszło. Wyspiański umieścił jego postać jako Widmo w „Weselu”.

Stanisław Ludwik de Laveaux - Dziewczynka z baziami

Stanisław Ludwik de Laveaux - Dziewczynka z lalką

Folklorystyczny nurt w sztuce Młodej Polski reprezentował Apoloniusz Kędzierski - malarz akwarelista.

Apoloniusz Kędzierski – W polu

Apoloniusz Kędzierski – Antek astronom

Obraz ten należący do wczesnej twórczości Apoloniusza Kędzierskiego zdobył pestiżową nagrodę w Polsce i w Stanach Zjednoczonych.

Apoloniusz Kędzierski – Konik opoczyński

Tematów do malowania Apoloniusz Kędzierski poszukiwał między innymi podróżując po Polesiu, Ziemi Chełmińskiej, Opoczyńskiej i Łowickiej.

Apoloniusz Kędzierski – Idylla opoczyńska

Apoloniusz Kędzierski - Mała łowiczanka

Zygmunt Ajdukiewicz – Odpoczynek pastuszki

 Zygmunt Ajdukiewicz był malarzem dworskim, ale spotykamy w jego twórczości również sceny rodzajowe z życia prostego ludu.

Zapraszam do części III (styczeń 2012)