Wsi spokojna, wsi wesoła ..... część II

Czołowym reprezentantem polskiego malarstwa pejzażowego i rodzajowego był Julian Fałat. Artysta  swój realistyczny styl wzbogacił elementami impresjonistycznymi.

Julian Fałat - Pejzaż z Bystrej

Julian Fałat - Błonia podkrakowskie

Julian Fałat - Kwitnące jabłonie

Julian Fałat - Pejzaż z chatą

Julian Fałat – Bocianie gniazdo

Julian Fałat – Pejzaż z osiołkiem

Julian Fałat - Pejzaż letni

Julian Fałat - Pole jesienią

Antoni Piotrowski - Wróble

Obrazy Wojciecha Kossaka należą do nurtu historycznego i batalistycznego, ale niektóre jego dzieła rodzajowe mają charakter sielankowy. Do nich zaliczyć można z pewnością prace ukazujące żołnierzy flirtujących z dziewczętami oraz orszaki weselne.

Wojciech Kossak – Ułan i dziewczyna

Wojciech Kossak - Wesele krakowskie

Jest to jedna z ostatnich prac namalowanych przez Wojciecha Kossaka na dwa lata przed śmiercią, należąca do tematyki krakowskich i góralskich wesel. Interesujący z tej serii dzieł jest zaginiony obraz, który malarz zatytułował „Dwa światy”, a niekiedy określany w katalogach jako „Góralskie wesele”.

Wojciech Kossak – Dwa światy

Dość często pomijanym faktem w biografii Wojciecha Kossaka jest jego fascynacja automobilizmem. Nie to jednak było główną przyczyną namalowania tego dzieła, lecz podobno względy finansowe. Malarz skusił się wysokim honorarium polsko - włoskiej spółki – Fiat, do obrazu bowiem pozował artyście Fiat 508 produkowany w Warszawie, który był wielką dumą Polaków. Choć na pierwszym planie widać samochód, to Kossak z umieszczenia koni na obrazie nie zrezygnował. Auto z siedzącymi w nim córkami malarza  Marią Pawlikowską - Jasnorzewską oraz Magdaleną Samozwaniec, ściga się tutaj z wiejskim orszakiem weselnym. Jest to symboliczna praca, gdzie tradycja konnej, weselnej bryczki styka się z nowoczesnością. Nie jest to może sielanka, ale taka ciekawostka.

Jan Stanislawski - Wieś dziewanna

W mojej galerii nie może zabraknąć obrazów Jana Stanisławskiego - kolejnego wielkiego pejzażysty i jednego z głównych przedstawicieli polskiego modernizmu.

Jan Stanisławski - Bodiaki

Stanisławski namalował całą serię obrazów, które zatytułował - Bodiaki. Zaliczane są one do arcydzieł polskiego malarstwa pejzażowego.

Jan Stanisławski – Pejzaż z wiatrakami

Stanisławski był mistrzem niewielkich, pełnych uroku pejzaży, które ewoluowały od drobiazgowego realizmu, poprzez impresjonizm, aż po bliski ekspresjonizmowi swobodny i brawurowy sposób malowania. Krajobrazy artysty, które powstawały w plenerach, były wyrazem jego miłości do natury.

Jan Stanisławski – Chaty w Popówce

Malarstwo  Stanisławskiego szybko uznano za doskonały wyraz ducha polskiej ziemi, a jego za niezrównanego piewcę rodzimego krajobrazu. Częsty motyw obrazów artysty to chaty wiejskie z rosnącymi obok malwami i słonecznikami.

Jan Stanisławski – Malwy w słońcu

Stanisławski świadomie starał się dokumentować skazany na zagładę XIX - wieczny wiejski krajobraz. Ten cel stawiał też swoim uczniom.

Jan Stanisławski – Słoneczniki i chaty

Jan Stanisławski - Pejzaż wiejski

Jan Stanisławski, tak jak Monet, starał się zapisać wrażenia jakie wywołują barwy w słoneczny letni dzień.

Jan Stanisławski – Pejzaż wiejski

Wiejskie krajobrazy malował zafascynowany folklorem podkrakowskim Włodzimierz Tetmajer. Ożeniony z Anną Mikołajczykówną, córką chłopa ze wsi Bronowice, zamieszkał tam w drewnianym, krytym strzechą domu, zanim kupił dworek.

Włodzimierz Tetmajer - Zagroda w Bronowicach

Włodzimierz Tetmajer - Przed chatą

Włodzimierz Tetmajer - Scena rodzajowa

Włodzimierz Tetmajer - Domek w Bronowicach

Włodzimierz Tetmajer – Strzechy

Włodzimierz Tetmajer - Na wiejskiej drodze

Włodzimierz Tetmajer - Droga przez wieś

Włodzimierz Tetmajer – Koniki polne

Wierzyć trzeba na słowo Tetmajerowi, że gdzieś tu skaczą koniki polne. Może koło nosa rozleniwionego wieśniaka. A może polnymi artysta nazwał konie, stąpające ścieżką pod lasem ? Tak czy inaczej, ten letni, nagrzany słońcem pejzaż budzi bardzo miłe skojarzenia.

Włodzimierz Tetmajer - Sianokosy

Obrazy Tetmajera w zdecydowanej większości mają charakter sielankowy. Takie są nawet sceny ukazujące cieżką pracę przy żniwach czy sianokosach. Nie znaczy to oczywiście, że artysta nie dostrzegał trudu pracy na wsi.

Włodzimierz Tetmajer - Gorący dzień (Strachy)

Niektóre sceny odpoczynku przy pracy mają dość rubaszny i zabawowy charakter.

Włodzimierz Tetmajer - Gorący dzień

Włodzimierz Tetmajer - Swaty

Włodzimierz Tetmajer - Wesele krakowskie

Życiem wsi i jej obrzędowością inspirował się Teodor Axentowicz.  Jednym ze znanych obrazów artysty jest „Gęsiarka”.

Teodor Axentowicz – Gęsiarka

Nie jest to jednak  sielanka, bo przedstawia opatuloną babinę pasącą gąski na silnym, chłodnym wietrze.

Franciszek Ejsmond – Ciche szczęście

 Franciszek Teodor Ejsmond ukazywał wyidealizowane i sentymentalne sceny rodzajowe z życia chlopskich rodzin. Jest to malarz, którego obrazów jeszcze nie pokazywałam w tej galerii. Przykładem twórczości tego artysty jest obraz „Ciche szczęście”. Ciekawostką jest, że Ejsmond swoją pracownię urządził na wzór wiejskiej izby ze sprzętami, narzędziami i ubiorami, które posłużyły mu za rekwizyty malarskie.

Stanisław Ksawery Szykier – Kozak i dziewczyna

Sporą popularnością cieszyły się niewielkich rozmiarów pogodne w nastroju obrazy rodzajowe z życia wiejskiego Stanisława Szykiera - Siekierza. Według znawców te małe obrazki posiadają dokładny rysunek i uderzają nadzwyczajną sumiennością wykonania oraz pełnym smaku kolorytem.

Kacper Żelechowski – Góralka

Wieś mazowiecką z okolic Opoczna i Łowicza sławił swoimi obrazami Apoloniusz Kędzierski –  jeden z najpopularniejszych malarzy warszawskich przed drugą wojną światową. Niewiele zachowało się jego prac, bo większość dorobku artysty spłonęła w czasie Powstania Warszawskiego.

Apoloniusz Kędzierski – Łowiczanka

Apoloniusz Kędzierski – Dziewczyna z opałką

Apoloniusz Kędzierski – Tkaczka

Apoloniusz Kędzierski – Powrót z pola

Obraz ten namalowany jest jeszcze w konwencji realistycznej, ale widoczne są już wyraźne wpływy impresjonizmu francuskiego, z którym Apoloniusz Kędzierski zetknął się podczas swoich studiów w akademii monachijskiej. Uwidaczniają się one w rozjaśnionej palecie barwnej, w refleksach słońca kładących się na białych koszulach postaci i niebieskawych cieniach na drodze.

Wincenty Wodzinowski – Pejzaż wiejski podgórski 

Radosne i odświętne chwile z życia podkrakowskiej wsi malował Wincenty Wodzinowski.

Wincenty Wodzinowski – Haftująca dziewczyna

 Wincenty Wodzinowski – Dziewki

Wincenty Wodzinowski - Dziewczyna 

 

Do charakterystycznych dla Wodzinowskiego motywów, które z wielką pasją malował, żeby utrwalić ludowość, tradycje, barwność strojów oraz obyczaje, należy między innymi praca w polu, przerywana chwilami odpoczynku.

Wincenty Wodzinowski – Odpoczynek żniwiarzy 

Wincenty Wodzinowski – Odpoczynek

Wincenty Wodzinowski – Odpoczynek

Jednym z ulubionych moich obrazów jest „Mokra wieś” Władysława Podkowińskiego. Oto on.

Władysław Podkowiński – Mokra wieś

Władysław Podkowiński – Krajobraz z Wilczyc

Pejzaże Podkowińskiego świadczą o tym, że artysta malował pod wpływem impresjonistów. Na ogół twierdzi się, że ten kierunek w Polsce w zasadzie był nieobecny i mówi się tylko o epizodzie impresjonistycznym, a artysta w nim zaistniał na pewno.

Władysław Podkowiński – Krajobraz z Sobótki

Władysław Podkowiński - Zakątek (Nowa Słupia)

Drugi znany polski impresjonista - Józef Pankiewicz malował głównie pejzaże Francji i Włoch, ale słynny jego „Wóz z sianem” powstał pod Kazimierzem nad Wisłą.

Józef Pankiewicz – Wóz z sianem

Z tego okresu pochodzi prawdopodobnie również rysunek kredką „Snopy”.

Józef Pankiewicz - Snopy

Soter Jaxa - Małachowski był głównie marynistą i malował nokturny, ale znalazłam w jego dorobku dwa obrazy ukazujące wieś. 

Soter Jaxa-Małachowski – Pejzaż wiejski

 Soter Jaxa-Małachowski – Kózki

Nokturny często i chętnie malował także wywodzący się z rodziny francuskiej Ludwik de Laveaux, ale krajobraz wsi i lud wiejski też był w kręgu jego zainteresowań, zwłaszcza wtedy, gdy bywał częstym gościem w Bronowicach, zaręczając się z Marią Mikołajczykówną - siostrą żony Włodzimierza Tetmajera.

Ludwik de Laveaux – Odpoczynek wieśniaczek

 

Ludwik de Laveaux - Droga wiejska

Ludwik de Laveaux – Bronowice

 Ludwik de Laveaux - Lato w Bronowicach

Stanisław Wyspiański dostrzegał w krajobrazie  polskiej wsi szczególną wartość. Dla niego podkrakowskie chaty wpisywały się w polską tradycję na równi z wawelskimi grobami władców.

Stanisław Wyspiański – Chaty w Grębowie

Stanisław Wyspiański – Chaty w Grębowie

Epoka modernistyczna wpisała się w bogatą historię obrazowania wsi różnymi jej przedstawieniami. Na ogół ukazywano wieś sielankową, szczęśliwą w swoim trudzie pracy i w jej owocach. Kontakt z naturą poprzez uprawę ziemi był dla wielu malarzy ideałem spełnionego życia, użytecznego społecznie.

Stanisław Wyspiański – Zagroda w Konarach

Najbardziej charakterystycznym ujęciem wsi, właściwym dla epoki Młodej Polski, jest fascynacja folklorem i kulturą chłopską, definiowana jako „chłopomania” Ruch ten związany był z próbą odnowy zdegenerowanego narodu. Bardzo charakterystyczne są tu słowa dziennikarza w „Weselu” Wyspiańskiego : 

Niech na całym świecie wojna

Byle polska wieś zaciszna,

Byle polska wieś spokojna.

Iwan Trusz – Snopki

Częstym motywem obrazów Iwana Trusza - lwowskiego pejzażysty było pole podczas żniw lub po nich.

Iwan Trusz – Po żniwach

Iwan Trusz - Lato
 

 

Iwan Trusz - Wiatrak

Wiatraki i stare młyny wodne zniknęły już prawie zupełnie z polskiego pejzażu. Można je zobaczyć jeszcze tylko w skansenie i na obrazach. Utrwalał je między innymi Józef Rapacki - jeden z najpopularniejszych pejzażystów końca XIX oraz początku XX wieku.

Józef Rapacki – Wiatrak 

 Józef Rapacki – Wiatrak 

Józef Rapacki – Stary młyn

Obrazy Józefa Rapackiego to najczęściej czyste, sentymentalne pejzaże lub krajobrazy ze sztafażem, w różnych porach dnia i roku.

Józef Rapacki – Kaczeńce

Józef Rapacki – Olszanka

 Olszanka to miejscowość pod Żyrardowem, gdzie malarz  przeprowadził się po wybudowaniu domu. Tam właśnie powstało najwięcej jego pejzaży, a między innymi dwa ich cykle : „Z mazowieckiej ziemi” i „Dookoła mej siedziby”.

Józef Rapacki – Kościół w Olszance

Józef Rapacki – Wiejska droga wśród brzóz

Józefa Rapackiego nazywano „malarzem brzóz i liliowych wrzosów“, bo były one bardzo częstym motywem jego obrazów.

Józef Rapacki – Odlot żurawi
 

Oprócz pejzaży Rapacki malował również sceny rodzajowe na tle krajobrazu.

 Józef Rapacki – Przy ognisku

Józef Rapacki – Gęsiarka 

Samotne wiatraki na tle ogromnej połaci zachmurzonego nieba na obrazach Iwana Trusza czy Józefa Rapackiego, przypominają malarstwo Ferdynanda Ruszczyca, którego symboliczne pejzaże odznaczają się mocnym ładunkiem ekspresji i sugestywną interpretacją natury.

Ferdynand Ruszczyc – Karczma przy drodze

Często na obrazach Ruszczyca pojawiają się samotne domostwa czy inne obiekty, jak dla przykładu ta karczma przy drodze. Nie wszystkie jednak jego obrazy mają taki charakter. Niektóre z nich są w sielskim nastroju.

Ferdynand Ruszczyc – Wieś nad rzeką

 Ruszczyc związany był z Bohdanowem. Jest to wioska znajdująca się obecnie na terenie Białorusi. Wiele jego obrazów nawiązuje właśnie do rodzinnej miejscowości artysty.

Ferdynand Ruszczyc – W Bohdanowie

Ferdynand Ruszczyc – Stodoły w Bohdanowie

Ferdynand Ruszczyc – Chata w Bohdanowie

 Ferdynand Ruszczyc – Pejzaż ze stogami
 

Pejzażystami byli dwaj bracia - Józef i Stanisław Czajkowscy. Starszy z braci - Józef Czajkowski malował krajobrazy o swobodnej kompozycji i spokojnej kolorystyce.

Józef Czajkowski – Wieś podkrakowska

Józef Czajkowski – Pejzaż ze ścieżką

Józef Czajkowski – Wieś

Józef Czajkowski – Pejzaż z chatami

Znamienne dla etosu Młodej Polski zauroczenie rodzimą wsią, jej obyczajem oraz rytuałem, znalazło przejaw również w licznych kompozycjach Stanisława Czajkowskiego.

Stanisław Czajkowski – Pejzaż wiejski

We wczesnej fazie twórczości na postawę artystyczną Stanisława Czajkowskiego najsilniejszy wpływ wywarło malarstwo pejzażowe Jana Stanisławskiego.

 

Stanisław Czajkowski – Wieś pod lasem 

 Stanisław Czajkowski – Zagroda 

Czyste pejzaże malowane w różnych regionach Polski, stanowią zasadniczy trzon malarstwa Stanisława Czajkowskiego.

Stanisław Czajkowski – Stogi

„Pejzaż nasz jest piękny, ma rozmaite fizjonomie. Jest podobny pszczole, bo zbiera wrażenie piękna, o którym się tak rzadko w dzisiejszych czasach mówi. Jest duszą ziemi, na której człowiek się rodzi i umiera i którą poniekąd stwarza.” Myślę, że te zacytowane słowa Stanisława Czajkowskiego w pełni charakteryzują jego stosunek do malarstwa krajobrazowego. 

Stanisław Czajkowski – Wioska przed burzą

W twórczości Stanisława Czajkowskiego w różnych wariantach powraca motyw rozległych pól, opasłych stogów, przycupniętych w dolinach lub na wzniesieniach chałup czy pochylonych pod brzemieniem czasu kapliczek.

Stanisław Czajkowski – Chaty na skarpie

 Po swych mistrzach : Chełmońskim, Stanisławskim, Malczewskim czy Fałacie, Stanisław Czajkowski odziedziczył przywiązanie do polskości, przejawiającej się w specyficznej aurze pejzażu. Dzielił z nimi uczuciową więź z tym co ojczyste, co nasycone historią narodu, jego tradycją i obyczajowością.

 Stanisław Czajkowski - Zagroda wiejska

Stanisław Czajkowski – Kapliczka w polu

 Stanisław Czajkowski – Pejzaż z kapliczką

 Stanisław Czajkowski – Droga z Puław do Kazimierza

  Dalszy ciąg w części III (marzec 2012)