czwartek, 8 marca 2012

Wsi spokojna, wsi wesoła....część I

Czy jest jeszcze gdzieś prawdziwa ta wieś, zielona, pachnąca lnem,
Z ulami wśród łąk, z garnkami co schną na płotach do góry dnem.
Z chatami wśród pól i z mlekiem na stół,  z żelazkiem, co duszę ma.
Czy jest jeszcze gdzieś prawdziwa ta wieś, wesoła, spokojna wieś,
Gdzie kisi się barszcz, gdzie w piątek na targ, furmanka porankiem gna.

Słowami popularnej kiedyś piosenki Urszuli Sipińskiej zaczynam  prezentację, poświęconą polskiej wsi. Będzie to wieś, której nie znajdziemy już w polskim pejzażu, wieś, której relikty spotkać można już tylko w skansenie lub na obrazach dawnych mistrzów. Za pośrednictwem wybranych dzieł chcę pokazać głównie krajobraz  wsi, ale nie zabraknie również scen rodzajowych, ukazujących życie i pracę oraz odpoczynek po trudzie na roli czy w gospodarstwie podczas wesel i w karczmie.

January Suchodolski – Wesele

Piotr Michałowski - Sieniawa

Taką wieś widzieli dwaj malarze polskiego romantyzmu - January Suchodolski oraz Piotr Michałowski.

Jan Napomucen Głowacki - Dolina Kościeliska

Jan Napomucen Glowacki to również malarz epoki romantyzmu, nazwany ojcem pejzażu polskiego.

Franciszek Kostrzewski – Scena rodzajowa na wsi

Urodę rozległych pól i łąk, piaszczystych dróg, drewnianych kościółków, chat wiejskich, przydrożnych kapliczek i zakątków leśnych, a także koloryt polskiego folkloru i obyczaju podczas wesel, jarmarków czy odpustów, z ogromną wrażliwością i prostotą potrafił oddać malarz realizmu Franciszek Kostrzewski.

Franciszek Kostrzewski - Chłopi w karczmie

Leopold Loeffler ukazywał głównie sceny z życia mieszczaństwa, ale znalazłam również obrazek umilania sobie czasu przy żniwach takim oto sielskim przerywnikiem.
Leopold Loeffler – Pocałunek przy żniwach

Sielskich scenek nie brak w twórczości Wojciecha Gersona, choć uważa się go za jednego z przedstawicieli realizmu krytycznego.

Wojciech Gerson - Oczekiwanie

Czekała dziewczyna, czekała przy tej studni i doczekała się.

Wojciech Gerson – Przy studni

Wojciech Gerson – Przysięga na szarotkę


Wojciech Gerson – Przed chatą

Bardzo wrażliwy na krzywdę ludzką  uczeń Kostrzewskiego i Gersona  Józef Szermentowski, też był  uważany za przedstawiciela realizmu krytycznego, ale malował też bardziej sielankowe obrazy.

Józef Szermentowski - Studium wioski polskiej

We wczesnym okresie Szermentowski malował pejzaże z widokami architektury oraz zabytkowych miast, później zaczął dominować w jego twórczości krajobraz wiejski. Artysta dzieciństwo spędził w prowincjonalnym miasteczku na Kielecczyźnie i ten właśnie rodzinny krajobraz na wiele lat inspirował jego twórczość.
Józef Szermentowski – Wieś kielecka

Szermentowski stworzył swoisty kanon przedstawień krajobrazu, w którym często powtarzał się motyw wiejskich chat i kościółków wtulonych w zieleń drzew, przydrożnych krzyży i kapliczek oraz wąwozów czy piaszczystej drogi.

Józef Szermentowski - Droga do wsi

Józef Szermentowski – Pejzaż z Kościółkiem

Sielankowe pejzaże wiejskie malował Aleksander Kotsis bardziej jednak znany jako autor  przejmujących scen rodzajowych z życia podkrakowskiej oraz podhalańskiej wsi.


Aleksander Kotsis - Pejzaż z chatami

Sielankowe scenki malował Henryk Siemiradzki - typowy przedstawiciel akademizmu. Nawiązywał głównie do starożytności, ale na jego obrazach można spotkać również motywy polskiej wsi.

Henryk Siemiradzki - Wiejska sielanka

Sielankowe krajobrazy polskiej wsi utrwalał Władysław Malecki  - bardzo utalentowany pejzażysta, niedoceniony za życia. We wczesnych obrazach artysty wystąpiły bardzo żywe reminiscencje krajobrazu rodzinnej Kielecczyzny.

Władysław Malecki - Pejzaż z kościółkiem

Twórczość krajobrazową Maleckiego wyróżniała szeroka skala tematów, od malowniczych krajobrazów górskich, po rozległe przestrzenie łąk i pól. Artysta przedstawiał także skąpane w słońcu przesianym przez listowie wnętrza lasów lub parków, widoki sadów, ogrodów i wiejskich dróg oraz zabudowań wtulonych w zieleń drzew.

Władysław Malecki - Wieś kielecka

Pełne uroku sceny sielankowe odznaczające się drobiazgowym odtworzeniem szczegółów malował Władysław Szerner.

Władysław Szerner – Przy studni

Częste na obrazach Władysława Szernera są motywy huculskie i krakowskie.

Władysław Szerner – Gęsiarka

Dużym powodzeniem cieszyły się sielankowe obrazy Franciszka Streitta - malarza, który też związany był z artystycznym środowiskiem monachijskim. Powtarzającym się motywem na jego pracach były zaloty.

Franciszek Streitt - Pytanie serca

Franciszek Streitt – Przy studni

Stanisław Korzeniewski – Krowy na łące

Stanisław Korzeniewski to  malarz który  też słynął z sielankowych pejzaży.

Orońsko zagrody – Józef Brandt

Józef Brandt – wybitny batalista na stałe zamieszkał w Monachium, ale wakacje spędzał w Polsce w Orońsku koło Radomia i wtedy właśnie malował sielankowe pejzaże i sceny rodzajowe rozgrywające się na polskiej wsi.

Józef Brandt – Na pastwisku

Do ulubionych motywów malarstwa Brandta także należały sceny zalotów do wiejskich dziewcząt.

Józef Brandt – Zaloty

Sceny rodzajowe z życia wiejskiego, stanowiące dokumentację krajobrazu rodzinnych okolic, tworzył Władysław Bończa Rutkowski.

Władysław Bończa Rutkowski - Na wsi

Znamienną cechę talentu Bończy - Rutkowskiego, który nad wszystko ukochał wieś i lud, stanowi swojskość jego obrazów. Po studiach za granicą powrócił do kraju, zamieszkał na wsi i zajął się gospodarką „w Dańkowie na zagonie ojczystym“. Malował w czasie wolnym od zajęć rolniczych.

Władysław Bończa Rutkowski – Powrót z kościoła

Władysław Bończa Rutkowski - Cisza wieczorna

Obrazy Bończy - Rutkowskiego utrzymane są w konwencji realistycznej. Przedstawiają mieszkańców wsi podczas ich codziennych zajęć na tle nastrojowego mazowieckiego pejzażu, malowanego tak w świetle dziennym, jak również nocą przy poświacie księżyca.

Władysław Bończa Rutkowski - Księżycowa noc

Obrazy ubarwione swojskim pejzażem, folklorem i scenami z życia polskiej wsi malował Antoni Kozakiewicz

Antoni Kozakiewicz – Wiosna

Antoni Kozakiewicz – Pieczenie ziemniaków

Dość częstym motywem podobnie jak i u innych malarzy na obrazach Kozakiewicza były spotkania dziewcząt z przystojnymi młodzieńcami i zaloty.

Antoni Kozakiewicz – Po grzybobraniu

Antoni Kozakiewicz – Zapytanie

Antoni Kozakiewicz – Słodki ciężar

Antoni Kozakiewicz – Uratowane gniazdko


Antoni Kozakiewicz – Powrót ze spaceru

Antoni Kozakiewicz – Nie bec Stachu, pójdzies lulu

Kazimierz Alchimowicz - Pejzaż z młynem i bocianem

Dosyć dużą popularnością cieszyły się pejzaże Ludomira Benedyktowicza, zwanego polskim barbizończykiem. Oto jeden z jego obrazów ukazujący polską wieś.
Ludomir Benedyktynowicz – Zagroda podkrakowska

Polską wieś malował również Brat Albert, czyli Adam Chmielowski.

Adam Chmielowski – Pejzaż wiejski

Adam Chmielowski – Zawale

Malarzem wszechstronnym pod względem tematyki i konwencji stylistycznych był Witold Pruszkowski - spóźniony romantyk i prekursor nastrojowego symbolizmu w sztuce przełomu XIX i XX wieku. Malował obrazy z motywami ludowych baśni, legend i wierzeń oraz wiejskie sceny rodzajowe. Oto dwa sielankowe obrazy ukazujące zaloty. Pierwsza z nich bardzo niewinna. Młody pastuszek gra na fujarce, a dziewczyna zasłuchana w ludową, swojską melodię, marzy o miłości.
Witold Pruszkowski – Sielanka

Druga scena jest bardziej śmiała. Jak sam tytuł obrazu wskazuje, przedstawia umizgi wiejskiego amanta, który nie waha się nawet wziąć dziewczynę za rączkę.

Witold Pruszkowski – Przy studni

Pruszkowski głęboko wnikał w specyfikę życia na wsi, zarówno w szarzyznę dnia codziennego, jak i w odświętną obrzędowość. Artysta ten miał niebywałe malarskie wyczucie przy ukazywaniu barwnego lokalnego folkloru, strojów czy ludowych zwyczajów.

Zygmunt Sidorowicz – Wiejska droga

Koneserem piękna polskiego pejzażu nazywano Zygmunta Sidorowicza. Był on żywiołem artysty. Nie ma w tym żadnej przesady, bo dużą część jego dorobku  stanowią nastrojowe krajobrazy. Są wśród nich  obrazy z motywem wsi. Malarz szczególnie upodobał sobie obrzeża lasów, rozlewiska wodne, rozległe pola, piaszczyste wiejskie drogi otoczone kapliczkami i chłopskimi chatami.


Zygmunt Sidorowicz – Spacer przez wieś

W pejzażach Zygmunta Sidorowicza można też dostrzec pagórki, zza których wystają wieże kościołów i ozdobne kolumny dworków. Całości dopełnia pokryte malowniczymi chmurami niebo, które tonie w ciepłych promieniach zachodzącego słońca lub rozjaśnia chłodnym światłem świtu.

Zygmunt Sidorowicz – Pejzaż wiejski z kościółkiem

Obecność ludzi na pejzażach Sidorowicza jest tylko dopełnieniem rodzimego krajobrazu i nie odwraca uwagi widza od nastrojowej panoramy polskiej wsi.

Zygmunt Sidorowicz – Pejzaż wiejski jesienią

Zygmunt Sidorowicz – Pejzaż wiejski

Drobne sylwetki widocznych z oddali postaci, bardzo często na obrazach Sidorowicza kontrastują z monumentalnymi drzewami, rozległymi rozlewiskami oraz ogromnymi przestrzeniami pól.

Zygmunt Sidorowicz – Pejzaż z mostkiem

Często obecne na obrazach Sidorowicza rozlewiska wodne odgrywają na pejzażach artysty podwójną rolę. Są urozmaiceniem krajobrazu oraz zwierciadłem, w którym odbijają się chmury wraz z prześwitującymi przez nie promieniami słońca. Dzięki temu, obrazy te nabierają unikalnego, nastrojowego charakteru.
Aleksander Gierymski – Droga w Bronwicach

Polską wieś można zobaczyć też na obrazach braci Gierymskich - Aleksandra i Maksymiliana., choć nie tak często jak u innych malarzy.

Maksymilian Gierymski – Krajobraz z chatą i zaprzęgiem

Tadeusz Rybkowski był bardziej zafascynowany folklorem huculskim, ale malował również polską wieś.

Tadeusz Rybkowski – Pejzaż z kapliczką

Obrazy Rybickiego ukazują wieś podczas pracy i zabawy oraz w różnych innych scenach rodzajowych.

Tadeusz Rybkowski – Powrót z miasta

Tadeusz Rybkowski – Na wiejskiej drodze

Tadeusz Rybkowski – Stary młyn

Tadeusz Rybkowski – Zwózka siana

Tadeusz Rybkowski - Parys i trzy boginie

Tadeusz Rybkowski – Po odpuście

Tadeusz Rybkowski – Gęsiarka

Ponieważ przyjęłam chronologiczny układ treści w mojej galerii, kierując się datami urodzin prezentowanych malarzy, dopiero dziś przyszła pora na obrazy Józefa Chełmońskiego. W innej sytuacji to on byłby na pierwszym miejscu jako piewca polskiej wsi, zarówno krajobrazu, jak i prostego życia wiejskiego oraz zwyczajów, obrzędów, strojów i wszelkich przejawów kultury ludowej.

Józef Chełmoński – Droga w polu
W przeciwieństwie do konwencji realizmu upowszechnionego w Monachium czy w Paryżu, gdzie józef Chełmoński przez jakiś czas tworzył, tematyka jego sztuki ześrodkowana na środowisku wiejskim, akcentowała rdzenną polskość, ukazywała specyfikę kraju, z którym malarz był emocjonalnie związany.

Józef Chełmoński – Krajobraz z wsią

Odchodząc całkowicie od akademickich reguł obrazowania wiejskiej rzeczywistości, Chełmoński poszedł w kierunku wnikliwej obserwacji. Była ona punktem wyjścia dla refleksji nad kondycją ludzkiego bytowania podporządkowanego rytmom natury.

Józef Chełmoński – Wieś

Józef Chełmoński – Wieś nad wodą

Józef Chełmoński – Zaloty

Motyw polskiej wsi przewijał się przez cały okres twórczości Józefa Chełmońskiego. To „piętno” zawdzięczał w bardzo dużej mierze swemu beztroskiemu, choć bez luksusów dzieciństwu, które spędził na wsi koło Łowicza.

Józef Chełmoński – Dziewczyna z dzbanem

Sceny bardzo mocno osadzone w polskiej tematyce wiejskiej tworzył Alfred Wierusz Kowalski - znany głównie z malowania koni. Wiele jego obrazów ma typowo sielankowy charakter. Oto przykłady.

Alfred Wierusz Kowalski – Niedzielny poranek

Ukazywana na obrazach Wierusza - Kowalskiego polska wieś miała charakter sielankowy, bo takich obrazów oczekiwała jego amerykańska i europejska klientela.
Alfred Wierusz Kowalski – Wesoła jazda

Alfred Wierusz-Kowalski – Wio koniku

 Seweryn Bieszczad, mimo wielkiego talentu, to mało znany malarz pochodzący z Podkarpacia. Artysta bardzo chętnie przedstawiał wiejskie sceny rodzajowe osadzone w pejzażu odgrywającym zawsze istotną rolę w kreowaniu nastroju obrazu.

Seweryn Bieszczad - Pejzaż ze strumykiem

Seweryn Bieszczad – Pejzaż wiejski

Seweryn Bieszczad – Podgórska wieś

Seweryn Bieszczad –  Pejzaż wiejski

Seweryn Bieszczad –  Pejzaż wiejski

Seweryn Bieszczad - Para krakowska

Seweryn Bieszczad –  Pejzaż wiejski

Władysław Czachórski  to artysta nazywany ozdobą polskiego malarstwa. Szczególne uznanie u współczesnych przyniosły mu wizerunki kobiet na tle bogatych wnętrz, ale znalazłam u niego również taki oto sielski obrazek.

Władysław Czachórski – Przed burzą

Stanisław Witkiewicz - główny teoretyk polskiego realizmu, skoncentrowal się na pejzażu,  głównie tatrzańskim.

Stanisław Witkiewicz – Na pastwisku

Pejzaże okolic podkrakowskich i krajobrazy nadwiślańskie, z niewielkim zazwyczaj motywem rodzajowym, przedstawiane o różnych porach dnia, były stałym tematem prac Romana Kochanowskiego.

Roman Kochanowski - Przy płocie

Roman Kochanowski - Gęsiarka

Wczesne krajobrazy Romana Kochanowskiego malowane były na ogół delikatnie i drobiazgowo, z troską o wierne oddanie motywu. Dominujące na nich zielenie, srebrzyste szarości i brązy, podkreślają spokój i melancholię rozległych pól. przydrożnych łąk z pasącym się bydłem oraz zakątków leśnych i cichych wsi ukrytych wśród drzew.

Roman Kochanowski - Gospodarstwo na skraju lasu

W późniejszym okresie twórczości obrazy Romana Kochanowskiego stawały się bardziej szkicowe i nabierały fakturalnego charakteru. Były tworzone dość szerokim rzutem pędzla i gęstą farbą, jakby malowane pastą.

Roman Kochanowski - Krajobraz z postacią

Chociaż Kochanowski należy do wybitnych przedstawicieli polskiej szkoły monachijskiej i jest uważany za znakomitego pejzażystę, to jego twórczość jest stosunkowo mało znana.

Roman Kochanowski - Krowy

Roman Kochanowski – Na pastwisku

Roman Kochanowski - Na skraju lasu

Roman Kochanowski - Nokturn z chałupą

Roman Kochanowski - Pejzaż ze stogami

Roman Kochanowski - Zielony pejzaż z chałupą

Roman Kochanowski - Zagroda

Roman Kochanowski - Zagroda

Roman Kochanowski - Zagroda

Roman Kochanowski - Pejzaż podkrakowski

Roman Kochanowski - Pejzaż wiejski

Roman Kochanowski - Przy wiejskiej drodze

Roman Kochanowski - Pejzaż wiejski

Dalszy ciąg prezentacji w częsci drugiej (marzec 2012)

10 komentarzy:

  1. Chciało by się zatrzymać czas.... Komu przeszkadzał taki świat?

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tym, którzy chodzili na boska, głodowali na przednówku i odrabiali pańszczyznę.

      Usuń
  2. Fajny blog
    Urokliwe malarstwo , klimatyczne

    OdpowiedzUsuń
  3. Dziękuję za możliwość tak obszernego zaznajomienia się z obrazami tradycyjnej polskiej wsi. Cudowne... Pozdrawiam!

    OdpowiedzUsuń
  4. Bardzo ciekawa koncepcja zbierania polskiego malarstwa tematycznie. Wspaniale by było zobaczyć te wszystkie dzieła na wspólnej wystawie. Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
  5. Chyba się zakochałam. W nich wszystkich. Wspaniałe, cieszące oko. Coraz bardziej zaczynam żałować, że nie mieszkam na wsi, bo te prace oddają całą ich magię w różnych okresach czasu, kuszą sobą.

    OdpowiedzUsuń
  6. Bardzo piękne!

    OdpowiedzUsuń
  7. Przypadkowo zobaczyłem i się zachwyciłem, dzięki za piękną kolekcję i za trud przy jej formowaniu. Życzę autorce dalszych sukcesów na tej niwie.
    Proszę o wyjaśnienie: ten sam obraz "Droga na wsi" ma dwóch autorów - 1.Józef Szermentowski, 2.Józef Chełmoński.
    Przy obrazie "Pejzaż wiejski" jest Adam Chmielewski winno być Adam Chmielowski.
    Raz jeszcze serdeczne dzięki za dostarczone wzruszenia,przypominają się wakacje i pobyty na wsi z jej codziennością i zaurokami (sic).

    OdpowiedzUsuń
  8. Dziękuję. Rzeczywiście w nazwisku Chmielowskiego popełniłam czeski błąd. Jeśli chodzi o obraz, to chodziło mi o pracę Chełmońskiego "Droga w polu". Już naniosłam poprawki.

    OdpowiedzUsuń
  9. Cudowny zbiór. Bardzo dziękuję pani za zebranie i udostępnienie tych wspaniałych obrazów.

    OdpowiedzUsuń